O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Nafas  organlari

 -  organizm  bilan  tashqi  muhit  (suv  yoki  havo)  oʻrtasida 

gaz  almashinuvi  uchun  ixtisoslashgan  organlar

27

.  Hayvonlarda  tana  qoplagʻichi 

yoki  ichagi  devorining  botib  kirishi  yoki  boʻrtib  chiqishi  tufayli  vujudga  kelgan. 

Koʻpchilik umurtqasiz hayvonlar (gʻovaktanlilar, boʻshliqichlilar, chuvalchanglar, 

tuban  qisqichbaqasimonlar,  ignaterililar)da  Nafas  organlari  boʻlmaydi. 

Umurtqalilar  orasida  teri  orqali  nafas  olish  kam  harakatlanadigan  va  mayda 

hayvonlar  -  ayrim  baliqlar,  suvda  va  quruklikda  yashovchilar  uchun  xos.  Nafas 

organlari  dastlab  chuvalchanglarda  jabralar  shaklida  paydo  boʻlgan.  Kislorod 

tanqis  boʻlgan,  oqmaydigan  loyqa  suvlarda  yashaydigan  ayrim  baliklarda 

                                                 

27

 

https://uz.wikipedia.org/wiki/Nafas_organlari

 

---

204 

 

atmosfera  havosi  bilan  nafas  oladigan  organlar  -  oʻpkalar,  labirint  apparat 

rivojlangan.  Orqa  ichakning  ayrim  qismlari  orqali  sodir  boʻladigan  gaz 

almashinuvi  ichak  orqali  nafas  olish  deyiladi  (ayrim  laqqasimon  va  boshqa 

baliqlar). 

Quruqlikda  yashaydigan  hayvonlarning  asosiy  Nafas  organlari  traxeyalar 

yoki oʻpkalar hisoblanadi

28

. Ontogenezda Nafas organlari oʻzgarishi mumkin. Mas, 

koʻpchilik  baliklar  embrionlari  dastlab  tana  yuzasi  orqali  nafas  oladi;  keyinroq 

ularda sariqlik xaltasida sariklik nafas olish sistemasi yoki  so’zgichlar (anal, orqa, 

dum)  nafas  olish  sistemasi  paydo  boʻladi.  Keyinchalik  lichinkalarda  tashqi 

jabralar,  soʻngra  jabra  apparata  rivojlanadi.  Amniotlar  embrionida  nafas  olish 

vazifasini dastlab sariqlik xaltasi, keyinroq allan-tois bajaradi. 

Odamda  Nafas  organlari  havo  oʻtkazuvchi  yoʻllar  (burun  boʻshligʻi, 

hiqildoq, kekirdak va bronxlar) hamda oʻpkadan iborat

29

.  

O'pka 

va 

nafas 

olish