O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Vokal pedagogikasi

50

 - ushbu bo'limda biz taniqli o'qituvchilarning usullari 

bilan  tanishamiz,  ularning  vokalni  o'qitish  tushunchalari  bilan  tanishamiz. Ijobiy 

natijaga  erishish  uchun  vokalistga  sog'lom  ovoz  apparati  va  doimiy  mashg'ulot 

kerak  bo’lishi  va  o'qituvchi  ovozni  shakllantirish  organlarining  fiziologik 

xususiyatlarini  mexanikasini  va  tabiatini  mukammal  bilishi  va  tushunishi,  har  bir 

o'quvchiga  individual  yondashishi  va  ishda  zarur  vokal  texnikasini  qo'llashi 

kerakligi haqida ko’p ma’lumotlar berib o’tdik. 

 Vokalning  maqsadi,  oson  qo'shiq  aytish,  parvoz  qilish,  tovush 

kuchlanishisiz, aniq ifodali diksatsiya, yorqin, boy tembrga erishishdir. 

 Ba'zi  o'qituvchilar  o'z  ishlarida  "ovoz  berishga"  va  texnologiyalarni 

rivojlantirishga  katta  e'tibor  berishga  harakat  qilishadi.  Boshqalar  uchun  ijroning 

obrazli,  badiiy  ko'rinishi  muhimdir.  Biroq,  asosiy  printsip  -  bu  texnologiya  va 

badiiy  jarayonning  birligi.  Mashhur  fan  o'qituvchilarning  texnikasini  bilib,  siz 

ularni  printsiplaringiz  bilan  taqqoslashingiz,  vokalchilar  bilan  ishlashda  qiziqarli 

va foydali bo'lishingiz mumkin. 

 Vokal  kuylash  metodikasida  yagona  metodika  yo'q. 

Italiyalik  o'qituvchi  Geynrix  Panofki  (

Heinrich  Panofka  -  3 

oktyabr  1807  yil  Breslauda  tug’ilgan  -  1887  yil  18  noyabr, 

Karlsrueda vafot etgan - nemis skripkachisi, bastakor va musiqa 

o'qituvchisi.  Arxeolog  Teodor  Panofkaning  ukasi

)  "Siz  talabalar 

                                                 

50

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Vocal_pedagogy

 

---

232 

 

qancha  ko'p  bo'lsa,  shuncha  ko'p  usullarni  yozishingiz  kerak."  "Qo'shiqchilik 

san'ati" nomli kitobida u ovozni himoya qilish, ish uslubi masalalariga katta e'tibor 

beradi va muallif tovushlarni diapazonlar bilan tavsiflaydi va tavsiflaydi

51

. 

 Italiya  maktabining  taniqli  o'qituvchilari  ishda  "qattiq  hujum"  dan 

foydalanishni  maslahat  berishadi  va  aksariyat  o'qituvchilar  bu  hujumni  vokal 

kordlarida  tugunlarning  paydo  bo'lishi  bilan  bog'lashadi.  Ammo  amalda  ko'plab 

qo'shiqchilar  aniq  "qattiq  hujum"  dan  foydalanishdi.  Shunga  qaramay,  "qattiq" 

yoki  "yumshoq",  xonandaning  individual  xususiyatlariga  qarab  qaysi  ovoz 

hujumini tanlash kerakligi bilish zarur. 

 Masalan,  o'qituvchi  va  qo'shiqchi  Lisitsian,  Pavel 

Gerasimovich  (1911-2004)  Italiyada  amaliyot  o'tagan  va  bir 

vaqtning o'zida bir nechta o'qituvchilar bilan birga o'qigan, foydali 

va  qulay  fokuslar  va  mashqlarni  tanlab  olgan.  U  o'zining 

o'qituvchilik  faoliyatida  quyidagi  masalalarga  e'tibor  qaratgan: 

baland  holatda  kuylash,  bosh  rezonatoridan  foydalanish,  aniq,  kirishsiz, 

intonatsiya, nafas va og'iz bo'shlig'ini ozod qilish

52

. 

 Dmitriy 

Ogorodnov 

vokal 

algoritmlarini  yaratdi.  Ular  vizual  tasvirlar, 

mushaklarni 

sezish 

va 

tovushlarni 

ko'paytirishning 

kombinatsiyasini 

topdilar. 

Algoritmlar 

tufayli 

o'z-o'zini 

boshqarish, 

eshitish,  vizual,  intonatsion  e'tiborga  olinadi.  Tovush  jarayoni  qo'llarning  imo-

ishorasi  bilan  amalga  oshiriladi,  talabalarning  o'zlari  nafas  olish  jarayonini 

algoritmning  rasmiga  binoan  boshqaradilar  va  uzoq  va  tejamkor  ekshalatsiya 

qobiliyatlarini rivojlantiradilar

53

. 

 Ovoz  bu  murakkab, nozik  asbob  bo'lib,  unda  siz  o'ynashni  o'rganishingiz 

kerak.   

                                                 

51

 

https://search.rsl.ru/ru/record/01001966874

 

52

 

https://en.wikipedia.org/wiki/Pavel_Lisitsian

 

53

 

https://www.liveinternet.ru/users/4606067/post251275836

 

---

233 

 

Vokal

  -  bu  ovozning  vokal  fazilatlariga  asoslangan  musiqa  asarini 

vokalizatsiya  qilish  yo'lidagi  ish.  Ko'pincha  o'qituvchilar  vokal  bilan 

shug'ullanadilar, chunki ovoz ishlab chiqarish ustida ishlash uzoq va qiyin yo'ldir. 

Pozitsiya  -  aktyor,  qo'shiqchi,  notiqning  kasbiy  faoliyati  uchun  ovozning  zarur 

sifatini yaxshilash

54

. 

Agar  ovoz  tembrda  tabiiy  ravishda  chiroyli  bo'lsa,  uning  fiziologiyasiga 

aralashmaslik, vokalizatsiya bilan shug'ullanish yaxshiroqdir.