O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi

 

 

Fan o‗qituvchisi _______________  ________________  

imzo 

f.i.sh. 

 

 

Kafedra mudiri  _______________  ________________   

imzo 

f.i.sh. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

303 

 

 

 

GLOSSARIY 

Atamaning 

o‗zbek 

tilida 

nomlanishi

 

Atamaning 

rus tilida 

nomlanishi

 

Atamaning 

ingliz tilida 

nomlanishi

 

Atamaning ma‘nosi 

 

Adabiy til 

 

Литературны

й язык 

Literarylangua

ge 

umumxalq tilining 

ishlangan, sayqal berilgan, 

ma‘lum bir me‘yorga solingan 

shakli. 

Atama 

 

Термин 

Term 

termin, fan-texnika, kasb-

hunarga oid bir ma‘noli so‗z. 

Gap 

 

Предложение 

Sentence 

muomalaning eng kichik 

birligi, mazmun va grammatik 

jihatdan shakllangan, nisbiy 

tugallangan fikr. 

Grafika 

 

Графика 

Graphics 

tilshunoslikda yozuvni 

o‗rganadigan bo‗lim. 

Sheva 

 

Диалект 

Dialect 

ma‘lum bir hududdagina 

ishlatiladigan so‗zlar. 

Fonetik 

yozuv 

Фонетическое 

письмо 

Phonetic 

writing 

tovush o‗zgarishiga uchragan 

so‗zlarning yozilishi. 

---

304 

 

 

Nutq 

 

Речь 

Speech 

 fikrni so‗z orqali ifodalash 

qobiliyati, mahorati. 

 

Abzats 

 

Абзац 

Paragraph 

xat boshi, satr boshi. 

Tezis 

 

Тезис 

Thesis 

ilmiy asar, maqola, ma‘ruza 

va shu shakldagi asosiy 

g‗oyalarning qisqacha ifodasi 

Termin 

 

Термин 

Term 

umumadabiy  tilning  maxsus 

vazifa  bajaruvchi  bir  turi 

bo‗lib,  ishlab  chiqarish,  fan 

va  texnika  tiliga  mansub 

lisoniy  birlik,  bir  so‗z  yoki 

birikmadir. 

Terminologi

ya 

 

Терминология  Terminology  muayyan 

fanning 

tushunchalar 

tizimi 

bilan 

o‗zaro  munosabatda  bo‗lgan 

terminlar 

jami 

sifatida 

ta‘riflanadi.Terminologiya  – 

fan-texnika, 

ishlab 

chiqarishning  xilma-xil  soha 

va  terminlar  majmui,  ya‘ni 

yig‗indisidir. 

Masalan, 

matematika  terminologiyasi, 

tibbiyot 

terminologiyasi, 

---

305 

 

iqtisodiyot 

terminologiyasi 

va boshqalar.  

Terminologi

k tizimni 

tartibga 

solish 

Упорядочение 

системы 

терминологии 

Regulating 

terminology 

system 

terminlarni 

to‗plash, 

sistemalashtirish, 

ilmiy 

nuqtai nazardan tadqiq etish. 

Semantik 

yoki leksik-

semantik 

yo‗l bilan 

yasash 

Словообразо-

вание 

семантически

м, лексико-

семантически

м путем 

Organizing by 

semantic or 

lexical-

semantic 

ways 

o‗zbek  tilshunosligida  so‗z 

ma‘nosining 

o‗zgarishi, 

ma‘noning 

ko‗chishi, 

polisemantik 

so‗zlarning 

ba‘zi  ma‘nolari  orasidagi 

bog‗lanish 

uzilib, 

ayrimlarining  maxsuslanishi 

orqali  yangi  so‗zning  hosil 

bo‗lishi. 

Morfologik 

usul 

Морфологи-

ческий метод 

Morphologic 

method 

leksemalar  hosil  qilishning 

keng  tarqalgan  yo‗llaridan 

biri  bo‘lib,  affikslar  orqali 

so‗z yasash. 

Sintaktik 

usul 

Синтакси-

ческий метод 

Syntactic 

method 

mustaqil  ma‘noli  ikki  va 

undan  ortiq  so‗zlarni  bir-biri 

bilan 

grammatik 

jihatdan 

birlashtirib ifodalash usuli. 

Fakt 

 

Факт 

Fact 

ma‘lumbir  haqiqatga  xizmat 

qiluvchi manba. 

Maqola 

Статья 

Article 

nutq, kichik asar. Toʻplam, 

jurnal, gazeta uchun yozilgan 

---

306 

 

 

yoki ularda bosilgan, hajmi 

katta boʻlmagan ilmiy yoki 

publitsistik asar 

 

Tahrir 

 

Редактирован

ия 

Edit 

yozma 

ishni, 

asarni 

tuzatishlar  kiritib  yaxshilash, 

tuzatish. 

 

Sodda gap 

 

Простое 

предложение 

Simple 

sentence 

 

bir ega-kesim birligidan 

iborat gap. 

 

Takroriy 

soʻz 

 

Повторное 

 слово 

Repeating  

word 

 

bir soʻzning takroridan iborat 

boʻlgan soʻz. 

Tasviriy 

ifoda 

 

Изобразитель

ное 

выражение 

Figurative 

phrasing 

 

soʻzni obrazli qilib aytish. 

 

Sintaktik 

birlik 

 

Синтаксическ

ое единство 

Syntactic unit  soʻz  birikmasi,  gap,  gap 

boʻlagi. 

 

Leksika 

 

 

Лексика 

 

Lexicon 

 

tildagi 

barcha 

soʻzlar 

yigʻndisi. 

---

307 

 

 

 

Maqol 

 

Пословица 

 

Proverb 

 

Hayotiy  tajriba  asosida  xalq 

tomonidan  yaratilgan,  odatda 

ixcham  tugal  ma‘noga  ega 

boʻlgan,  ixcham,  obrazli, 

tugal  ma‘noli  va  hikmatli 

ibora. 

Esse 

 

Эссе 

Essay 

erkin  kompozitsiyali  uncha 

katta  boʻlmagan  nasriy  asar 

bo‗lib,  esseda  narsa  va 

hodisalarga  yoki  shaxsga  oid 

subyektiv fikr bayon qilinadi. 

Taqriz 

 

Рецензия 

Review 

adabiy  tanqid  janri  bo‘lib, 

arab  tilida  ijobiy  baho  degan 

ma‘noni  anglatadi  va  yangi 

badiiy,  ilmiy  yoki  ilmiy-

ommabop 

asar 

tahlili 

hisoblanadi. 

Maqola 

 

Статья 

Article 

publitsistik uslubga xos janr 

bo‗lib, 

unda 

kundalik 

ijtimoiy 

hayotda 

roʻy 

berayotgan  voqea-hodisalar 

tahlil 

qilinadi; 

nazariy, 

ommaviy 

jihatdan 

umumlashtiriladi; 

davlat 

siyosati,  iqtisodiyot,  texnika, 

---

308 

 

fan 

va 

madaniyatda 

erishilgan  yutuqlar  ilgʻor  ish 

tajribalari  aks  ettiriladi,  turli 

nuqsonlar tanqid qilinadi. 

 

Rezyume 

 

Резюме 

Resume 

fransuzcha  soʻz  bo‘lib, 

yozilgan, 

aytilgan 

yoki 

oʻqilgan  narsaning  qisqa 

holatda  aks  ettirish,  qisqacha 

xulosa, 

biror 

narsaning 

yakuniy natijasi. 

 

Annotatsiya 

 

Аннотация 

Annotation 

kitob, 

maqola 

va 

boshqalarning 

mazmuni, 

ahamiyati  haqida  qisqacha 

ma‘lumot, qisqacha ta‘rif 

Abzats 

 

Абзац 

Paragraph 

 matnning  bir  xat  boshidan 

keyingi 

xat 

boshigacha 

bo‗lgan qismi. 

Tezis 

 

Тезис 

Thesis 

ma‘ruza, 

ma‘lumot, 

xabarning  asosiy  mazmunini 

qisqacha aks ettirish. 

Xususiy 

hujjatlar 

 

Частные 

документы 

Private 

documents 

tashkilotlarda 

matnning 

o‗ziga  xosligi,  betakrorligi, 

mazmun 

bayoni 

erkin 

bo‗ladigan hujjatlardir. 

---

309 

 

 

Namunaviy 

hujjatlar 

 

Образцовые 

документы 

Exemplary 

documents 

boshqaruvning  muayyan  bir 

vaziyatlari  bilan  bog‗liq  bir-

biriga  o‗xshash  va  ko‗p 

takrorlanadigan 

masalalar 

yuzasidan tuzilgan  matnlarni 

o‗z 

ichiga 

oladigan 

hujjatlardir. 

 

Qolipli 

hujjatlar 

 

Шаблоны 

документы 

Model  

documents 

odatda, 

oldindan 

tayyorlangan 

bosma 

ish 

qog‗ozlariga 

yoziladigan 

hujjatlardir. 

  Adres 

 

Адрес 

Address 

pochta  jo‗natmalari  (xat  – 

xabar, 

buyum 

va 

pul 

jo‗natmalari kabilar) ustidagi 

yozuv  bo‗lib,  unda  jo‗natma 

yetib  borishi  zarur  bo‗lgan 

joy  (qayerga),  uni  oluvchi 

shaxs yoki muassasa (kimga) 

nomi va jo‗natuvchi haqidagi 

ma‘lumotlar 

(jo‗natuvchi 

adresi) ko‗rsatiladi. 

 

Hisobot 

 

Отчет 

Report 

muayyan 

vaqt 

uchun 

rejalashtirilgan 

ish 

yoki 

vazifa, 

topshiriqlarnig 

---

310 

 

bajarilishi,  amaliy  dolzarb 

ishlar, 

xizmat 

va 

ilmiy 

safarlar 

yakuni 

haqida 

ma‘lumot beruvchi hujjatdir. 

Bayonnoma 

 

Протокол 

Protocol 

turli  yig‗ilish,  kengash  va 

boshqa  tur  anjumanlarning 

borishini, 

majlis 

qatnashchilarining chiqishlari 

va 

ular 

qabul 

qilgan 

qarorlarni  aniq,  siqiq  holda 

qayd qiluvchi rasmiy hujjat. 

Tasdiq xati 

 

Утвердитель 

ное письмо 

Confirmation 

letter 

ma‘lum 

bir 

muassasa  

tomonidan 

yuborilgan 

iltimos  va  so‗rovlarga  javob 

tarzida 

yoziladigan 

xatlarning bir turi. 

Ilova xat 

 

Письмо-

приложение 

Appendix 

letter 

xatni qabul qilib oluvchilarni 

jo‗natiladigan 

hujjatlar 

haqida yozma xabardor qilish 

uchun  qo‗llanuvchi  qisqacha 

xabar qog‗ozi. 

Axborot xati  Информацион

ное письмо 

Information 

letter 

ma‘lum 

tashkilot 

yoki 

shaxsni 

amalga 

oshirilayotgan 

tadbiridan 

xabardor qilish.

 

Muloqot 

Общение 

Communica 

kishilaroʻrtasidagifaoliyatehtiy

ojlaridankelibchiqadiganbogʻl

---

311 

 

tion 

anishlarrivojlanishiningkoʻpqi

rralijarayonidir. 

 Kommunik

atsiya 

Коммуника-

ция 

Communica 

tion 

lotincha 

―communicatio‖ 

soʻzidan  kelib  chiqqan  boʻlib 

umumiy  qilmoq,  bogʻlamoq). 

Fikr 

almashuv, 

aloqa. 

Haqiqatda 

konkret 

nutq 

sharoiti 

tinglovchiga 

soʻzlovchi  aytayotgan  voqea 

hodisani 

tezroq, 

osonroq 

tushunishga  yordam  beradi, 

kommunikatsiyani 

tezlashtiradi.  

Integrallash

uv 

funksiyasi 

Функция 

интегрализаци

и 

Function of 

integration 

biznes  tashkilotlarining    turli 

xil  funksiyalari  oʻrtasidagi 

oʻzaro  munosabatlarni  amalga 

oshirishdir. 

Biznes 

muloqot 

Бизнес-

общение 

Business  

Communica 

tion 

– 

biznesni 

yuritish, 

tashkilotning 

boshqaruvi, 

ixtiyoriy  tashkilotni  rasmiy 

ishlariga  rahbarlik  qilish  va 

shu 

kabilarni 

rasmiy 

maqsadda 

yuboradigan 

va 

qabul 

qiladigan 

barcha 

xabarlarni 

ifodalashda 

ishlatiladi.  

Ichki 

Внутреннее 

Internal 

Insonlar  tashkilot  ichida  bir-

birlari  bilan  muloqot  qilishlari   

---

312 

 

muloqot 

общение 

Communica 

tion 

hisoblanadi.  

 

Tashqi 

muloqot 

Внешнее 

общение 

External 

Communica 

tion 

Tashkilotdagi 

xodimlar 

tashkilotdan 

tashqaridagi 

shaxslar 

bilan 

muloqotlari 

hisoblanadi. 

Monologik 

nutq   

Монологическ

ая речь 

Monologue 

(yunoncha  monos  bir,  yakka; 

logos  soʻz,  nutq)  soʻzlovchini 

oʻz  oʻziga  yoki  oʻzgalarga 

qaratilgan, 

javob 

talab 

qilmaydigan nutqi 

Dialogik 

nutqt 

Диалогическа

я речь 

Dialogue 

Ikki  yoki  bir  necha  kishi 

oʻrtasidagi  ogʻzaki  muloqot, 

suhbat. 

 

Кontekst 

 

Контекст 

 

Context 

lotincha  contextus  qoʻshilish, 

ulanish,  bogʻlanish)  faqat 

kontekstgina  har  bir  soʻzning 

konkret  ma‘nosiga  oydinlik 

kiritadi  

 

Differensiall

ash 

 

Дифференциа

ция 

 

Differentiate 

(lotincha 

differentia 

farq, 

tafovut) 

biror 

narsani 

oʻrganishda  uning  tarkibiy 

qismlarini 

bir-biridan 

farqlamoq,  tarkibiy  qismlarga 

ajratmoq. 

Qisqa  

Сервис 

Shortmessage

mobil 

telefonlar 

 

orqali 

---

313 

 

xabarlar  

xizmati 

(SMS) 

коротких 

сообщений 

 (СМС) 

service

 

xabarlarni    joʻnatish  va  qabul 

qilish imkoniyatidir.  

Telekonfere

nsiya 

 

Телеконферен 

ция 

teleconferenc

e

 

ikki  yoki  undan  koʻproq 

odamlar  oʻrtasida  joylardagi  

elektron  muloqotdir. 

Videokonfer

ensiya 

 

Видеоконфере

нция 

videoconferen

ce

 

Ikki 

yoki 

undan 

ortiq 

foydalanuvchilar,    ikki  yoki 

undan  ortiq    joylar  oʻrtasidagi 

real vaqtdagi  video sessiya 

Mimik 

pantomima 

 

Мимическая 

пантомима 

Mimic 

pantomime 

aniq 

imo-ishora, 

ma‘noli 

qarash, 

ragʻbatlantiruvchi 

yoki iliq tabassum. 

Diksiya 

 

Дикция 

diction 

(lotincha dictio talaffuz qilish) 

-  har  bir  boʻgʻin,  tovush, 

soʻzni  toʻgʻri  va  aniq  talaffuz 

etishning aniqlik darajasi. 

Ekstralingvi

stik omillar 

 

Экстралингви

стические 

факторы 

Extralinguist

ic factors 

-  tilga  bogʻliq  boʻlmagan 

shart-sharoitlar hisoblanadi. 

 

Fonetika 

 

 

Фонетика 

 

phonetics 

tovushlarningpaydo boʻlishi va 

ularning  akustik  xususiyatini 

oʻrganuvchi 

tilshunoslik 

boʻlimi. 

---

314 

 

 

Pedtexnolog

iya 

 

 

Педтехнологи

я 

Teaching 

teсhnology