O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi

 
 

---

 
166 
etadi va bu axborotdan qanday maqsadda foydalanishga bog‗liq. 
Faoliyatning  maqsadi  bilan  bevosita  bog‗liq  material  ko‗proq  esda  qoladi,  u  hatto  astoydil  esda  saqlash 
jarayonidan ham kuchli bo‗ladi. 
Shuni ta‘kidlash joizki, esda saqlash jarayonida his-tuyg‗ularning ham ta‘siri kuchli bo‗ladi. Kuchli hissiyot 
ta‘sirida axborot esda yaxshi saqlanadi. 
Voqea-hodisalar  his-tuyg‗ularni  qo‗zg‗atsa  (ya‘ni  kechirilgan  hissiyotlarning  qayta-qayta  qo‗zg‗alishi 
natijasida), fikr yuritish qobiliyati yoki aqliy faoliyat yanada faollashadi. 
«Shaxs  ongidagi  qabul  qilingan  yoki  qabul  qilinmagan  axborotlar  ko‗p  hollarda  ahamiyatga  ega  bo‗lmay 
qolganda  turli  muddat  ichida  yoddan  ko‗tarilishi  kuzatilgan.  Bu  holat  axborotning  shaxs  faoliyatidagi  ahamiyati 
bilan  emas,  balki  hayoti  yoki  faoliyatida  vujudga  kelgan  yangi  sharoitlar,  o‗zgarishlar  bilan  bog‗liq  bo‗lib,  uning 
birlamchi ahamiyatini susaytirib yuborishi mumkin»
5
. 
Psixikaning eng muhim xususiyati shundan iboratki, individ tashqi ta'sirotlarning aks ettirilishidan o'zining 
keyingi  hattiqharakatlarida  doimo  foydalanadi.  Individual  tajriba  ortib  borishi  hisobiga  xulq-atvor  sekin-asta 
murakkablashdi.  Agar  tashqi  dunyoning  miya  qobig'ida  hosil  bo'ladigan  obrazlari  beiz  yo'qolib  ketaversa, 
tajribaning  shakllanishi  mutlaqo  mumkin  bo'lmay  qolar  edi.  Bu  obrazlar  bir-biri  bilan  o'zaro  turli  xil  aloqalar 
bog'lagan  holda  mustahkamlanib,  saqlanib  qoladi  hamda  hayot  va  faoliyat  talablariga  muvofiq  tarzda  yana 
boshqatdan namoyon bo'ladi. 
Individning o'z tajribasini esda olib qolishi, esda saqlashi va keyinchalik uni yana esga tushirishi xotira deb 
ataladi.  
Biz sezgan, idrok qilgan narsalar iz qoldirmasdan yo'qolib ketmaydi, balki ma'lum darajada esda saqlanib 
qoladi  va  qulay  sharoitda  yoki  kerak  bo'lganda  esimizga  tushadi.  Kunlik  tajribamiz  shuni  ko'rsatadi,  esda  qolgan 
narsalarning  hammasi  ham  esimizga  tushavermaydi,  ularning  bir  qismi  unutiladi.  Unutish  ham  xotiraga  oid 
hodisadir. Esda qolgan narsa xotira materialini, esda saqlanib turadigan va esga tushiriladigan narsa esa xotiraning 
mazmunini  tashkil  qiladi.  Ongimiz  aks  ettirgan  narsalarni  mustahkamlash,  saqlab  qolish  va  keyinchalik