O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi


IX-XV asrlarda Markaziy Osiyo mutafakkirlari asarlarida iqtisodiy ta‟lim-



Download 1,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/185
Sana30.12.2021
Hajmi1,49 Mb.
#93353
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   185
Bog'liq
iqtisodiy tarbiya nazariyasi

 
3. IX-XV asrlarda Markaziy Osiyo mutafakkirlari asarlarida iqtisodiy ta‟lim-
tarbiyaning tutgan o„rni 
 
Buyuk  allomalarimiz  islom  qonun  qoidalarini  asos  qilgan  holda  yaratgan  asarlarida 
e‘tiborni  insonnning  boylikka,  mol-mulkka  bo‗lgan  munosabatini  shakllantirishda,  inson 
iqtisodiy tafakkurini, iqtisodiy ta‘lim-tarbiyani shakllantirishi asosiy dasturi sifatida o‗z asarlarida 
foydalanishgan.  Inson  hayotida  moddiy  ne‘matning,  boylikning  rolini  tushunarli,  sodda  tilda 
tushuntirib  berishga  harakat  qilishgan,  xususan,  Abu  Nasr  Forobiy,  Abu  Rayxon  Beruniy,  Ibn 
Sino,  Yusuf  Xos  Xojib,  Amir  Temur,  Alisher  Navoiy  va  boshqa  allomalarimiz  yaratgan 
asarlaridagi g‗oyalar Iqtisodiy tarbiya nazariyasining manbalari, o‗rganish obektlari bo‗la oladi. 
Buyuk daho, Aristoteldan so‗ng «ikkinchi muallim» deb nom qozongan Abu Nasr Forobiy 
o‗z hayotida ta‘lim-tarbiya masalalariga katta ahamiyat bergan. Moddiy ehtiyojlarning ahamiyati, 
kishilik  jamiyati  taraqqiyotida  uning  rolini  ko‗rsatib,  mulkchilik  va  mulkdor  bo‗lish  xosiyati, 
xarajat va taqsimot  to‗g‗risida qator muhim  fikrlarni  bildirgan.  Ilm olishning zaruriyati, ta‘lim-
tarbiya berish metodlariga alohida diqqat qaratgan. 
Buyuk allomalarimizdan Abu Rayhon Beruniyning mehnat va hunar to‗g‗risidagi qarashlari 
bugungi kun uchun ham ahamiyatini  yo‗qotmagan. U yashagan davrda Xorazm va O‗rta Osiyo 
xalqlarining iqtisodiy va ma‘naviy hayotida kishilik ehtiyojlarini paydo bo‗lishi va uni qondirish 
asoslari,  mehnat  va  hunarga  munosabatlari  uyg‗unlashib  ketadi.  Uning  fikriga  ko‗ra  kishilar 
o‗zlarining  zaruriy  ehtiyojlarini  qondirish  uchun  uyushgan  holda  yashash  va  ishlashga 
majburdirlar.  U  davlatning  paydo  bo‗lishini  ham  ehtiyojdan  deb  hisoblaydi.  Barcha  qimmatli 
narsalar  inson  mehnati  bilan  yaratiladi.  Insonning  qadr-qimmati  uning  avlod-ajdodlarining  Kim 
bo‗lganligi bilan emas, balki uning mehnati bilan belgilanadi. 
Har  bir  zamonning  o‗ziga  xos  odatlari  bor.  Unga  hamma  rioya  qilishi  kerak,  aks  holda 
nizom  va  bir  xillik  yo‗qolsa,  tartib  ham  yo‗q  bo‗ladi.  Beruniy  so‗zlari  bilan  aytganda  inson 
yerdagi  bunyodkor  va  yaratuvchi  kuchdir.  Inson  mehnati  bilan  ulug‗.  Kishilik  jamiyatining  asl 
tarixi  ham  mehnatdan  boshlangan.  Bilimlarni  egallash  va  hunar  o‗rganish  uchun  ham  mehnat 
qilish  zarur.  U  mehnatni  turlarga  ajratib,  ularning  har  biri  talab  va  ehtiyojlar  asosida  vujudga 
kelgan  deydi.  U  barcha  insonlar  uchun  foydali  mehnat  muvofiq  ravishda  taqdirlanishi  lozim 
deydi.  Abu  Rayxon  Beruniy  inson  ehtiyojini  faqat  pul,  mol-dunyo  bilan  emas,  balki  mehnat, 
izlanish, yaratish, qurish, bunyod qilish, ilm olish, bilish orqali qondirish lozimligini ta‘kidlaydi. 
Abu  Ali  ibn  Sino  o‗zining  buyuk  «Tib  qonunlari»  asarida  iqtisodiy  tarbiya  haqida  so‗z 
yuritib,  bola  tarbiyasida  mehnatning  ahamiyatiga  alohida  urg‗u  beradi.  Barcha  boyliklar  halol 
mehnat  bilan  orttirilishi,  ota-onalar  o‗z  farzandlarini  kasb-hunarga  o‗rgatishi  va  undan  olingan 
daromad orqali halol yashash kerakligini aytadi. «Agar oila boshlig‗i, deydi ibn Sino, tajribasizlik 
yoki  nohaqlik  qilsa,  u  oila  a‘zolarini  yaxshi  tarbiyalay  olmaydi  va  uning  oqibatida  bundanda 
yomon  natijalar kelib chiqadi». Uning fikricha, bola tarbiyasi  yaxshi  yo‗lga  qo‗yilsa, oila baxtli 
bo‗ladi. Oilaning eng muhim vazifasi bola tarbiyasi hisoblanadi. 
Mutafakkir  Yusuf  Xos  Hojib  o‗zining  «Qutadg‗u  bilig»  asarida  bola  tarbiyasi  haqida 
to‗xtalib  shunday  yozadi:  «Farzand  qanchalik  bilimli,  aqlli-hushli  bo‗lsa,  iqtisodni  yaxshi 
o‗zlashtirsa, ota-onaning yuzi shunchalik yorug‗ bo‗ladi». 
U  bola  tarbiyasida  otaning  mas‘uliyatiga  alohida  e‘tibor  beradi.  «Kimning  o‗g‗il-qizida 
bo‗lsa,  -  deb  yozadi  muallif,  unga  uning  o‗zi  mungli  yig‗laydi.  Ota  bolani  kichikligida  bebosh 
qilib  qo‗ysa,  bolada  gunoh  yo‗q,  barcha  gunoh  oilaning  o‗zida.  O‗g‗il-qizning  xulq-atvori 
yaramas  bo‗lsa,  bu  yaramas  ishni  ota  qilgan  bo‗ladi.  Ota  bolalarini  nazorat  qilib,  turli  hunarlar 
o‗rgatsa, ular ulgaygach,  o‗g‗il-qizim bor deb sevinadi».  Ulug‗ bobokolonimiz ta‘kidlaganidek, 
farzandlarimizga  kasb-hunar  va  zamonaviy  bilimlarni  o‗rgatishimiz  kerak.  Toki  ular  o‗zlari 
qiziqqan  kasb  va  hunarni  o‗rganib,  hayotdan  ta‘lim  olib,  bilimdon  bo‗lsinlar,  chinakam  insoniy 


go‗zallikka  erishsinlar,  boqimandalikka,  yalqovlikka,  o‗g‗irlik  va  harom-harish  ishlarga 
o‗rganmasinlar. 
Ammo kasb-hunardan dunyoda faqat boylik va mol-dunyo to‗plash uchun emas ezgulik va 
vatan  taraqqiyoti  uchun  foydalanish  kerak.  Demak,  boylik  ham  hunar  egalariga  va  bilimdon-
tadbirkorlarga  munosibdir.  Ammo  ba‘zi  davlatmand  odamlarning  nodonligi  va  ma‘naviyati 
qashshoqligini  ko‗zatib  hayron  qolasan,  kishi.  Bilimli  boyligini  ezgulik,  bilimsiz  esa  yomonlik 
uchun  sarflaydi.  Insonning  vazifasi  yaxshilik  yaratishdan  iborat  bo‗lishi  zarur.  Mutafakkir 
yaxshilik  va ezgulik chinakam  insonlarning  olijanob  fazilatidir, degan xulosaga keladi. U  «agar 
dunyoda  yaxshi  kishilar  bo‗lmaganida  edi,  haqiqiy  insoniylik  ham  bo‗lmas  edi»,  degan  falsafiy 
xulosani e‘tirof etadi. 
Iqtisodiy tarbiya nazariyasida Temur va temuriylar davridagi iqtisodiy ta‘lim-tarbiya ham 
o‗ziga xos o‗rin tutadi. Amir Temur va uning avlodlari davrida markazlashgan davlat barpo etildi. 
Iqtisodiyotni barcha sohalarida (hunarmandchilik, qurilish, qishloq xo‗jaligi va ayniqsa, savdoda) 
muhim  yutuqlar  qo‗lga  kiritildi.  Bunga  to‗g‗ri  tanlab  olingan  iqtisodiy  g‗oyalar  va  iqtisodiy 
siyosat  yordam  berdi.  Amir  Temur  davlat  va  iqtisodiyotni  boshqarishda  o‗ziga  xos  maktab 
yaratdi.  Sohibqiron  davlatida  devoni  bo‗zruk  (Bosh  vazir)dan  tashqari  har  bir  viloyatda  devon 
deyiluvchi  boshqarma  bo‗lgan.  U  davlatning  butkul  ishlarini:  soliq  yig‗ish,  tartib  saqlashni, 
ijtimoiy  binolar,  bozorlar,  hammomlar,  yo‗llar,  suv  inshootlari  tarmoqlarini  nazorat  qilardi. 
Halqning  hulq-axloqi  ko‗zatib  turiladi.  Uning  xodimlari  vaqti-vaqti  bilan,  suroq,  tekshirish, 
taftish va tergov ishlari olib borishardi. Ayniqsa, toshu tarozu to‗g‗riligini odil baho, tekshirilgan, 
qallob va tovlamachilar qa‘tiy jazolangan, eng muhimi bu ish to‗ppa to‗g‗ri bozorda, halq, oldida 
amalga oshirilgan. Savdogarlarga olib kelingan mol ustiga 10 % narx qo‗yish mumkin bo‗lgan. 
Temur saltanatini idora qilish uchun turli vazirlar faoliyat ko‗rsatgan. Shunday vazirlardan 
birinchisiga - yer soliqlari, boj, o‗lpon soliq undirish hamda mirshablik yumushlarini boshqarish 
yuklatilgan.  Bu  vazir  mamlakatdagi  muhim  ishlarni,  kundalik  muammolarni  hal  qilgan, 
viloyatlarda olingan hosil, soliq o‗lponlarini taqsimlagan. 
Ikkinchi  vazir  -  sipox  vazir  hisoblanib,  sipoxiylarning  maoshlari  va  ular  bilan  bog‗liq 
ishlarni boshqargan. 
Uchinchi vazir - esa egasiz qolgan, o‗lib ketgan kishiilar va qochoqlarga tegishli mollarni, 
kelib  ketayotgan,  savdogar  mol-mulkidan  olinadigan  zakot  va  bojlarni,  mamlakat  chorvasini 
boshqarib,  ularning  barchasidan  tuplangan  daromadlarni  omonat  tarzida  saqlagan.  Agar  g‗oyib 
bo‗lganlar va vafot etganlarning mol-mulki bo‗lsa, ularni o‗z me‘rosxo‗rlariga topshirgan. 
To‗rtinchi vazir - saltanat ishlarini yurituvchi vazir bo‗lib, u saltanatdagi jami idoralarning 
kirim-chiqimlari,  xazinadan  sarf  qilingan  xarajat,  hatto  otxona  va  saroydagi  boshqa  jonzotlarga 
qilingan xarajatlardan ogoh bo‗lib borgan. Vazirlar devonbegiga bo‗ysungan. 
Temo‗rning  hislatlaridan  biri  shu  ediki,  u  biror  masalani  hal  etishdan  oldin  shu  sohaning 
bilimdon olimlari bilan maslahatlashar, so‗ng asosiy qaror qabul qilar edi. 
Amir  Temo‗rning  davlatni  boshqarishda  yana  bir  yo‗nalishi  u  vaqti-vaqti  bilan  so‗roq, 
tekshirish, taftish, tergov o‗tkazib turgan. 
O‗z amalini suiste‘mol qilish, poraxo‗rlik, doimiy ichkilik, maishiy bo‗zuqlik kabilar og‗ir 
gunoh hisoblanib, qattiq jazolangan. U bunday paytlarda o‗zini ham, o‗g‗il va nabiralarini ham, 
qarindosh  urug‗larini  ham  ayab  o‗tirmagan.  U  o‗z  davlat  ishlarida  mustahkam,  qat‘iy,  barqaror 
turgan. 
«Temur  to‗zuklarida»  shunday  deyilgan:  Menga  bo‗ysungan  yangi  davlatlarda  xurmatga 
loyiq  odamlarga  hurmat  ko‗rsatdim.  Men  payg‗ambar  avlodlariga,  qonun  targ‗ibotchilariga, 
olimlar  va  keksalarga  nisbatan  buyuk  hurmatda  bo‗ldim,  ularga  nafaqa  belgiladim.  Bu 
mamlakatlarning  badavlat  kishilari  mening  og‗aynimdek,  yetim  yesir  va  kambag‗allari  esa 
bolalarimdek  bo‗lib  qoldi.  Mag‗lub  bo‗lgan  mamlakat  qo‗shinlari  mening  qo‗shinlarimga 
qo‗shilardi.  Men  bu  mamlakatlarda  halq  hurmatini  qozonishga  harakat  qildim.  Shunga 
qaramasdan  fuqaroni  qo‗rqinch  va  umid  orasida  saqladim.  Yaxshilarga  ular  qaysi  millatdan 
bo‗lishlaridan  qa‘tiy  nazar  men  yaxshilik  qildim.  G‗arazli  kishilar  va  sotqinlar  esa  mening 
davlatimdan  quvildi.  Menga  tobe  mamlakatlarda  adolat  eshiklari  ochiq  edi.  Mag‗lub  bo‗lgan 


davlat  hokimlarini  o‗z  vazifasida  qoldirdim.  Unga  maqtovlar  yog‗dirdim  va  shundan  so‗ng 
ularning  to‗g‗riligiga  hamda  sodiqligiga  to‗la  umid  bog‗lardim.  Biroq  ba‘zi  qaysarlari  shosha-
pisha  o‗zini-o‗zi  to‗rga  tushirar  edi.  Bunday  hollarda  men  uningo‗rniga  adolatli  odamni 
tayinlardim. 
Men  o‗lkalardagi  yo‗llarning  xavfli  bo‗lishini  istamasdim.  Shaharlarga  va  shahar 
maxallalariga  maxsus  odamlar  qo‗ydirdim;  ular  xalqning  va  askarlarning  xavfsizligi  ustida  ish 
olib borardi. U joyda sodir bo‗lgan barcha javobgarlik uning bo‗yniga tushardi.   
Yo‗lovchilar  xavfsizligini  ta‘minlash  va  qo‗nib  o‗tishga  manzilgoh  qurdirdim;  qulaylik 
yaratish uchun katta yo‗llarga soqchilar qo‗yildi. Soqchilar yo‗lovchilarning har bir narsasi uchun 
javobgar  edilar.  Illy  sababdan  sayyohatchilar  va  savdogarlar  ulardan  o‗z  mollariga  soqchnlik 
qilishni talab eta olardilar. 
Shubhali va niyati bo‗zuq kishilarning ayblashlari hamda to‗hmatlari bilan fuqarolarga jazo 
berish qozilarga qat‘iyan man etilgai edi. Ammo biror shaxsning gunohi to‗rtta dalil bilan isbot 
qilinsa, u kishiga qilgan aybiga qarab jazo berilar yoki jarima solinardi. 
Barcha  ishlarda  bu  ishlar  qaysi  o‗lka  xaqiga  taalluqli  bo‗lmasin  hokimlarning  adolat 
tomonida  qattiq  turishlariga  buyruq  berilgan.  Qashshoqlikni  tugatish  maqsadida  boshpanalar 
tashkil qildimki, kambag‗allar ulardan nafaqa olib turdilar. 
Bundan  tashqari,  Temo‗rning  soliqlar  haqidagi  qoidasi  juda  muhim  ahamiyatga  egadir. 
Temur  yozadi,  «Soliq  yig‗ishda  xalqni  og‗ir  ahvolga  solishdan  yoki  o‗lkani  qashshoqlikka 
tushirib  qo‗yishdan  ehtiyot  bo‗lish  zarur.  Negaki,  xalqni  xonavayron  qilish  davlat  xazinasining 
kambag‗allashishiga olib keladi, xazinaning bequvvatligi  harbiy kuchlarning tarqoqlanishiga bu 
esa o‗z navbatida, hokimiyatning kuchsizlanishiga olib keladi». 
Temur  Islomga  tayanib,  musulmon  dinining  nufuz-e‘tiboridan  foydalandi  va  o‗z  davlatini 
mustahkamlash maqsadida boshqa dinlardan ham foydalanishga intildi. 
Temur  davrida  yirik  shaharda  masjid  va  madrasalar  qurilib,  ularda  diniy  ta‘limot  asosida 
islom,  aro‗z,  ilmi  bayon,  mantiq,  tarix,  geografiya  kabi  gumanitar  fanlardan  tashqari  falakiyot, 
tabbiyot kabi aniq fanlar ham o‗qitiladi. Ta‘limda sharhlab o‗qish, mustaqil mutolaa, munozara, 
suxbat usullari qo‗llanilgan. Talabalar arab, fors, turkiy tillarda yozilgan asarlarni shu usullarda 
o‗qib,  o‗rganganlar.  Jamiyatdagi  o‗rnatilgan  tartib-qoidalarga  ko‗ra  insonlarda  iqtisodiy  fikr 
yuritish tarzi shakllanadiki, u o‗z navbatida mamlakatni yanada rivojlanishiga ta‘sir ko‗rsatadi. 
Iqtisodiy  ta‘lim-tarbiya  masalalarida  buyuk  bobokalonlarimizdan  A.Navoiy  o‗ziga  xos 
alohida o‗rin tutadi. Uning iqtisodiy g‗oyalari ―Hamsa‖, ―Mahbub ul-qulub‖ va boshqa asarlarida 
o‗z  ifodasini  topgan.  Uning  fikricha,  mehnat  –  jamiyatning  asosiy  belgisi,  uni  ishlab 
chiqaruvchilar  rivojlantiradi.  Shuning  uchun  ularga  ortiqcha  soliqlar  solinmasligi,  savdo-
sotiqning  rivajlanishi  uchun  bozorshlarda  mahsulotlar  bahosi  meyorida  bo‗lishini  ta‘minlash 
lozim. 
―Shahar olib sotarlari, - deb yozgan edi Alisher Navoiy, xiyonatchi, o‗z foydasini ko‗zlagan 
holda qahatchilik tilaydi‖. Chunki  qahatchilik bo‗lsa, uning ishi  yurishadi,  molini bekitib sotib, 
yuqori  bahoda  pullaydi,  maqsadi  elga  ziyon  yetkazish,  orzusi  arzon  olib  qimmatga  sotishdir.  U 
shoyini bo‗z deb kamsitadi, sotishda bo‗zni shoyi deb ataydi‖. 
A.Navoiy o‗zining ―Mahbub ul-qulub‖ asarida jamiyatning rivojlanishida savdo-sotiq tijorat 
ishlarining  ahamiyatini  alohida  ta‘kidlaydi.  ―Savdogar,  -  deb  yozadi  buyuk  allomamiz,  yolg‗iz 
foydani  niyat  qilmasligi‖,  ―savdo  qilib  foyda  topaman‖,  ―mol  va  pul  ko‗paytiraman  deb 
ortiqchakema surmasligi‖, ―mol va pul ko‗paytiraman deb jonsarak bo‗lmasligi kerak‖, ―savdogar 
boj-xiroj  berish  o‗rniga  o‗z  molini  yashirib,  o‗z  obro‗sini  to‗kmasa  yoki  topgan-tutganini 
merosxo‗rlarisotib  sovurishi  uchun  tuplab  qo‗ymasa  yoki  biror  yomon  hodisa  qo‗zg‗ash  uchun 
sarflamasa, jamg‗arma yaxshi bo‗ladi‖. 
A.Navoiyning savdogarlar to‗g‗risidagi ushbu so‗zlari xuddi bugungi kundagi tijoratchilar 
uchun aytilgandek tuyuladi. Yuqorida bayon etilgan fikrlar asosida qo‗yidagicha xulosa chiqarish 
mumkin. 


Birinchidan, savdo, bozor, tijorat, mahsulot ishlab chiqarish, muomala jarayoni (oldi-sotdi) 
iqtisodiyotni  rivojlantirishda  yetakchi  ahamiyat  kasb  etadi,  tovarlar  taqchilligini  tugatishga 
xizmat qiladi. 
Ikkinchidan,  savdo-sotiq  davlat  byudjeti  daromadining  manbai,  mamlakat  iqtisodiy 
qudratining tayanchlaridan biridir.  Zero, savdogarlar davlat xazinasiga boj-xiroj to‗lab turishlari 
bilan moliyaviy munosabatlarda muhim o‗rin tutadilar. 
Uchinchidan,  ulug‗  shoir  savdogarlarni  insofga,  diyonatga  chaqiradi,  ulardan  faqat  o‗z 
foydasini  ko‗zlab  ish  tutmasligini  talab  qiladi.  Bu  g‗oyalar  yoshlarning  iqtisodiy  munosabatlar, 
savdo qonun qoidalarini o‗rganishda asosiy tarbiyaviy dastur bo‗lib xizmat qilishi zarur. 
Albatta  bunday  mulohazalar  ma‘nosini  o‗quv  yurtlarini  bitirib,  iqtisodning  turli 
tarmoqlarida  faoliyat  ko‗rsatadigan  yosh  mutaxassis-tadbirkorlarga  tushuntirish  foydadan  holi 
bo‗lmaydi. 
A.Navoiy  baho  mahsulot  yetishtirishga  sarflangan  mehnatga  emas,  balki  talab  –  taklifga 
ham bog‗liq ekani haqida fikr yuritadi. Shu bilan yuirga, ayrim savdogarlar o‗z tashabbusi bilan 
narx-navoni  haddan  tashqari  oshirib  yuborganini  qayd  qiladi.  Tovar-mahsulot  narxni  bunday 
oshirish  sotuvchilarga  nisbatan  jazo  choralarini  ko‗rishni  ko‗zda  tutib,  insof  va  adolat  tarozisi 
bilan  narxni  tartibga  solishni  tavsiya  qiladi.  A.Navoiy  mamlakat  ichki  bozorining  rivojlanishi 
tashqi bozorga bog‗liqligini ko‗rsatib o‗tadi. Shu munosabat bilan shoirning Astroboddan Husayn 
Boyqaroga yo‗llagan xati diqqatga sazovordir. U xatda shunday yozilgan: 
―Yana  ulkim,  devoniylarga  hukm  bo‗lsakim,  atrofdin  kelgan  bozurgon  (savdogar)larning 
jonidan rioyat qilsalar (ularning manfaatiga zarar yetkazilmasin). 
Navoiy  ijodida  mehnat,  ayniqsa  dehqan  mehnati  juda  katta  o‗rin  egallaydi.  Dehqonchilik 
jamiyat  hayoti  va  rivojlanishining  asosi,  unga  moddiy  faravonlik  va  ma‘naviy  ulg‗ayishning 
asosiy manbai deb qaraladi. Fuqaroning, bugungi tirik mavjudodni rizqu-ro‗zini yaratuvchi ham 
dehqon.  Shoh  hazinasini  inju  va  oltinga  to‗lishi,  boyligi  ham  uning  mehnatidan  deb  biladi. 
Alisher  Navoiy  shariat  tomonidan  belgilangan  soliqlarni  to‗lab  turishni  hamham  qarz  ham  farz 
deb  biladi.  Lekin  ularning  haddan  ziyod  bo‗lishi  fuqaro  naroziligiga  olib  kelishini,  ayniqsa, 
gadoylarning ko‗payishi, ularning (barcha turi) jamiyat hamma uchun havf tug‗dirishini ko‗rsaldi 
va ogohlantirdi. 
Alisher  Navoiy  jamiyatning  himoyasiz,  kambag‗al,  yashash  va  o‗qish,  ijod  qilish  uchun 
imkoni  bo‗lmagan  qatlamlari  uchun  ortiqcha  mulkini  xayr-ehson  qildi.  Shu  davr  tarixchisi 
Mirhond  so‗zi  bilan  aytganda,  ―faqiru  miskinlarga  muruvvat  va  shavqat  yuzasidan  manfaat  va 
dildorlik  ko‗rsatdi‖  U  bizga  insoniylikni,  axloq-odobning  shunchalik  ko‗p  qirralarini  tasvirlab 
beradiki, ular hozir ham avlodlarda odamiylik, ulug‗ xislatlarni tarbiyalashda muhim ahamiyatga 
ega. 
Umuman,  IX-XV  asrlarda  Markaziy  Osiyoning  ijtimoiy-iqtisodiy,  siyosiy  va  madaniy 
hayoti  bilan  tanishishda  shu  narsa  ayon  bo‗ladiki,  o‗lkada  ilm-fan,  san‘at,  adabiyot  va 
hunarmandchilikning rivojlanishi va buyuk allomalarimizning asarlari va faoliyatlari yoshlarning 
ta‘lim-tarbiya berishda muhim rol o‗ynagan. 
 

Download 1,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   185




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish