O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

13-Ma’ruza.   O’TV. Uning ta’lim jarayonidagi ahamiyati va 
qo’llash uslubiyati
. 
Namoyish tajribasini o’tkazish uslubiyati 
Reja: O’TV va ularning turlari. O’TV ni qo’llashning didaktik ahami-
yati. Fizika darsida o’quv texnika vositalari (O’TV) qo’llash uslubiyati. Fizika 
darsida  namoyish    tajribasini  o’tkazish  usullari.  Fizik  jarayonlarni  kom-
pyuterda modellashtirish va uning istiqbollari. 
 
Tayanch  iboralar:  O’TV,  demonstrasiya,  tajriba,  statik,  va  dinamik 
O’TV, diafilm, epiproyektor, kinofilm, kinofragment, kinokolsovka.
 
 
Fizikani o’qitish uslubiyatining kelajakda rivojlanishi o’quv jarayoniga tex-
nika  vositalarini  qo’llash  bilan  uzviy  bog’liqdir.  Texnika  vositalarini  qo’llashdan 
quyidagi didaktik maqsadlar ko’zga tutiladi. 
1)  O’quvchilar  bilimini  tekshirib  borish  orqali  o’qitish  samaradorligiga  er-
ishish. 
2) O’qituvchini vaqtini tejash orqali ko’proq vaqtini ijodkorlikka bag’ishlash 
shuningdek: 
a) hodisa va voqyealar to’g’risida to’la va aniq ma’lumot berish(tez kechadi-
gan jarrayonlar, vaznsizlik), magnetiklarning domenli sturukturasini, o’rganish  va 
h.k. 
b) Ko’rgazmalilik prinsipini amalga oshirish.  
v) Ko’zga ko’rinmas, hamda murakkab jarayonlarni modeli orqali namoyish 
etish . 
g)  Fundamental  tajribalar  modeli  orqali  o’quvchilarda  hodisalar  to’g’risida 
tasavvurni hosil qilish. (Rezerford, Milleken, Ioffe va h.k. tajribalar) 
d) Politexnik  ta’limni amalga oshirish. 
ye) Tarbiyaviy ahamiyati. 
  
  Barcha texnik vositalarni shartli ravishda ikki turga bo’lish mumkin. 
1) Statik texnik ko’rgazmalar bularga  turli xil jadvallar, diapozitiv, diafilm-
lar,  epiproyektor  va  h.k.  kiradi.  Bularning  asosiy  kamchiligi:  o’lchamining  kat-
taligi,  saqlash  uchun  noqulay,  uzoq  chidamasligi,  Yutug’i:  ishlatish  oson,  maxsus 
qorong’i xona talab etmaydi. 
Diafilmlar. Bularning afzalligi shundaki o’qituvchi ularni istagan sur’at bilan 
namoyish etishi mumkin. Ba’zan kinofilmdan keyin diapozitiv yoki diafilm orqali 
hodisaning ma’lum bir bo’lagini qayta namoyish etish imkoniyati tug’iladi. 
Epiproyektorlar    yordamida  kichik  narsalarning  ekranda  kattalashtirib 
ko’rsatish uchun hamda o’quvchilar yozma ishidagi kamchiliklarni namoyish etish, 
jadvallarni ko’rsatish, sxemalarni chizib ko’rsatish mumkin. 
2)  Dinamik  texnik  vositalari:  bularga  o’quv  kinofilmlari,  teleko’rsatuvlar 
kiradi. 
O’quv yili boshida o’qituvchi kinofilmlar mazmuni bilan tanishib ularni ish 
rejasiga kiritadi. 

---

 
91 
Kinofilmlar  o’quv  materialining  bir  qismini  o’qituvchi  o’rniga  izohlab 
beradi,  yoki  uni  texnikada  qo’llanilishini  namoyish  etishi  mumkin,  yoki  biror 
bo’limni yakunlashda xotima yasashda qo’llaniladi. Kinofilmlar turlicha bo’ladi. 
1)  Bir  butun  film.  U  hodisalar  to’g’risida  to’la  ma’lumot  beradi.  Masalan: 
«Nyuton qonunlari», “Butun olam tortilish qonuni”, va h.k. 
2)  Qisqa  muddatli  (15-20  min)  fragment  filmlar.  Masalan:  “Molekulalar  va 
molekulalar harakati”, “Ultratovush va uning texnikada qo’llanilishi”. 
3) Kinofragment (4-5min), unchalik katta bo’lmagan savolga javob beradi. 
4) Kinokolsovka: juda kichik fragment bo’lib, faqat biror hodisani namoyish 
etadi yoki bir necha fragment tushirilgan plenkalar o’zaro kleylanib namoyish etil-
ishi ham mumkin.  
Kinofilmlarni namoyish etish quyidagi  hollarda maqsadga muvofiqdir: 
1)  Yangi  mavzu  o’tishdan  avval  o’quvchilarning  darsga  qiziqishini  oshirish 
uchun 
2) Ekskursiyaga chiqishdan avval. 
3) Takrorlash,  xotima va mavzuni umumlashtirish maqsadida.