O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Fizika darsida namoyish tajribasini o’tkazish uslubiyati 
 
Tajriba fizika fanining ilmiy izlanish usuli hisoblanadi. Fizika qonunlarining 
aksariyati tajriba yo’li bilan ochilgan. Fizika darsida tajribalar qo’yish va uni ku-
zatish  o’quvchilarni  fanga  qiziqishini  oshiradi,  ularni  amaliy  ishlarga  layoqatini 
shakllantirishga xizmat qiladi. Namoyish tajribasini mazmuni o’quv materialining 
mazmuniga  mos  kelishi  zarur  va  undan  ko’zga  tutiladigan  maqad  o’quvchilarga 
ayon  bo’lishi  kerak.  Namoyish  tajribasi  ishonarli  va  ilmiy  jihatdan  asoslanishi 
lozim  va  barcha  o’quvchilarga  yaqqol  ko’rinishi  kerak  va  o’qituvchi  tomonidan 
izohlanishi lozim. Shunda o’quvchilarning ham ko’rish va eshitish qobiliyati ishga 
tushadi  va  tajribaning  samaradorligi  oshadi.  Tajriba  o’tkazilishidan  avval  tajriba 
maqsadi  va  kuzatiladigan  hodisa  o’qituvchi  tomonidan  izohlanishi  lozim.  O’quv 
tajribasi  maxsus asbob  va uskunalar  yordamida amalga  oshirilib ta’lim jarayonida 
bilim manbai va ta’limning ko’rgazmalilik prinsipini amalga oshiradi. Umumta’lim 
maktablarining o’quv jarayonida tajribaning quyidagi usullari mavjud. 
1)  Namoyish  tajribasi.    Namoyish  tajribalari  ro’yxati  o’quv  rejalarida  qayd 
etilgan bo’ladi. Masalan: Galilley, Kavendish, Shtern, Kulon, Ersted, Faradey, ta-
jribalari va h.k. 
Tajriba o’tkazish orqali politexnik ta’lim ham amalga oshirilib boradi. 
Demonstrasiya o’tkazish uslubiyati. 
 
Demonstrasiya fizik hodisalar va ular orasidagi bog’lanishni namoyish etish 
uchun o’qituvchi tomonidan amalga oshiriladi. Demonstrasiya o’quvchilarning ak-
tivligini  oshiradi,  va  fizik  hodisalar  to’g’risida  mukammal  bilim  olishlariga  er-
ishiladi.  Demonstrasiyani  muvaffaqiyatli  chiqishi  ko’pincha  o’qituvchiga  bog’liq, 
shuningdek: 
1)  O’quvchilar  demonstrasiya  uchun  tayyor  bo’lishi  kerak,  ya’ni  demon-
strasiyadan,  kuzatiladigan  natija  o’quvchilarga  aniq  bo’lishi  kerak.  Agar  demon-
strasiya murakkab bo’lsa, uni qismlarga bo’lib o’tkazish maqsadga muvofiqdir.  

---

 
92 
  
 
Masalan: Zanjirning bir qismi uchun Om qonuninin namoyish etish lozim  
                 bo’lsa, uni qismlarga bo’lib amalga oshirish maqsadga muvofiq  
                  bo’ladi.  
                                              V  
R
U
I

 
                              R 
U
I ~
)
1
ga 2)
R
I
1
~
ga 
 
     
-          +
               R=const 
                                 k                        A 
 
                       
                                               V