O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta’lim vazirligi

 
Nazorat savollari. 
1. Fizika darsini tashkil etish usullari? 
2. Darsning tarkibi va strukturasi? 
3. Zamonaviy dars turlari. 
4. Muammoli dars va uning didaktik ahamiyati? 
5. Dasturli dars deganda nimani tushunasiz? 
 
 
 
11-Ma’ruza. Fizikadan masala yechish darsi va uni  
o’tkazish uslubiyati. 
Reja:Fizikadan  masalalar  yechishning  didaktik  asoslari.  Masala  turlari 
va  uni  yechish  usullari.  Masalani  yechish  tartibi.  Masala  yechishga  sistemali 
yondashuv  usuli.  Masala  yechishga  doir  misollar.  Masala  yechish  orqali 
o’quvchilarda ko’nikma va malakani shakllantirish. 
Tayanch  iboralar:  ko’nikma,  malaka,  arifmetik,  algebraik,  geometraik, 
grafik, XB sistemasi. 
Fizikadan  masalalar  yechish  o’quvchilarni  olgan  nazariy  bilimlarini 
mustahkamlash,  uni  amalda  qo’llay  olishda  ko’nikma  va  malakani  shakllantirish 
vositasi bo’lib hisoblanadi. Masala  yoki  mashqlar  yechish nazariy mashg’ulotdan 
keyin  o’tkaziladi.  Masala  yechish  fizikadan  dars  jarayonining  ajralmas  qismi 
bo’lib,  alohida  dars  sifatida  ham,  yangi  materialni  o’tish  jarayonida  ham 
o’tkazilishi mumkin. Bu masala umumta’lim maktablarida qaydarajada hal etilgan? 
Bu  savolga  javobni    DTM  axboratnomasida    berilgan  ma’lumotdan  topish  mum-
kin.  Ushbu  ma’lumot  natijasiga  asosan  respublikamiz  bo’yicha  abituriyentlarning 
fizika  fanidan test topshiriqlariga bergan  javobi fanlar  orasida  eng past  ekanligi 
ma’lum bo’lmoqda. Bu shundan dalolat beradiki umumta’lim maktablarida fizika-
dan masala yechishga yetarli e’tbor berilmayapti. 
 Fizikadan masalalar yechish orqali quyidagi didaktik maqsadlar ko’zga tuti-
ladi. 
1)  Masala  yechish  o’quvchilarni  fizik  qonuniyatlarni  chuqurroq,  har  to-
monlama o’zlashtirishiga yordam beradi. 
2)  Nazariy  bilimlarni  amalda  qo’llash  uchun  o’quvchilarda  ko’nikma  va 
malakani shakllantiradi. 
3)  Politexnik ta’limni amalga oshirishda muhim vosita hisoblanadi. 

---

 
77 
4)  Fizikadan masala yechish orqali o’quvchilar formulalarning mazmuni, 
ularni tanlay olish malakasini egallab borishadi. 
5)  Masala  yechish  o’quvchilarda,  jadvallardan  foydalanish,  o’lchov  bir-
liklari va ular o’rtasidagi bog’lanishlarni o’zlashtirish uchun xizmat qiladi. 
6)  Masala  yechish  orqali  fizika  bilan  ximiya,  biologiya,  matematika 
fanlari o’rtasidagi aloqa amalga oshiriladi. 
7)  O’quvchilar 
hodisalar  o’rtasidagi  funksional  bog’lanishlarni 
o’zlashtirishi orqali ularda olam to’g’risida ilmiy dunyoqarash shakllanib boradi. 
8)  Tarbiyaviy ahamiyati. Masala yechish orqali o’quvchilarda sabr-toqat, 
ijodkorlik,  estetik,  mehnatsevarlik,  vatanparvarlik,  kasb  tanlash  kabi  pedagogik 
vazifalar amalga oshiriladi. 
Fizika  masalalarini  mazmuniga  qarab  shartli  ravishda  quyidagi  uch  turga 
bo’lish mumkin. 
1)  Fizikani turli bo’limlari: mexanika molekulyar fizika, elektr va h.k oid 
masalalar,bo’lishi mumkin bu bo’linish ham shartli. Masalan elektr bo’limiga oid 
masalada mexanika hamda molekulyar fizikaga doir tushunchalar ham qo’llaniladi. 
Fizika masalalarini turli sohalarga oid bo’lishi mumkin. 
2)  Masala  shartiga  ko’ra  u  og’zaki,  amaliy,  grafik    shaklda,  va  rasm 
ko’rinishida ham bo’lishi mumkin. Bunday bo’linish ham shartli hisoblanadi. 
3)  Masala  yechilish  yo’liga qarab: u  sifat shaklda, (miqdoriy) hisoblash, 
grafik va amaliy bo’lishi mumkin. 
Fizika masalalarini a) arifmetik, b) algebraik, v) geometirik  g) grafik, usul-
lar bilan yechish mumkin.