O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi



Download 3,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet398/408
Sana07.07.2021
Hajmi3,89 Mb.
#111120
1   ...   394   395   396   397   398   399   400   401   ...   408
Bog'liq
Andijon mashinasozlik instituti

Teatr.  Insoniyat  ma‘naviy  hayotida  Teatr  san‘ati  juda  qadamdan  o‘z  o‘rnini  yo‘qotmay  keladi.  Bundan  bir 
necha  ming  yillar  avval  qadimgi  Hindiston,  qadimgi  Xitoy  va  qadimgi  Yunonistonda  dastlab  teatr  bir    kishilik 
sahnadan  iborat  bo‘lgan,  keyinchalik  ikki  kishilik  sahnadan,  undan  keyingina  jamoviy  san‘at  turiga    aylangan. 
YA‘ni  spektakl  jamoaviy  ijod  mahsuli  –  rejissyor,  dramaturg,  aktyor  va  rassomning  ijodiy  izlanishlari  natijasi 
o‘laroq yuzaga keladi. Ayni paytda unda bir necha san‘at turi omuxta tarzda namoyon bo‘ladi: me‘morlik, rassomlik 
(dekorastiya),  musiqa  va  notiqlik  san‘atining  hamkorligi  spektaklning  sahnaviy  asosini,  dinamik  tarzda  rivojlanib 
boradigan dramatizm esa uning badiiy – estetik mohiyatini  belgilab beradi. 
Har bir spektaklning muvaffaqiyatli chiqishi rejissyor va aktyorlik iste‘dodi, mahorati bilan bog‘liq. Rejissyor 
ham, aktyor ham ijodkor. Rejissyor butun spektaklning ibtidodan intihosigacha yaxlit asar tarzida tasavvur qiladi va 
o‘z  g‘oyaviy  niyatini    aktyorlar  ovozi,  harakati  hamda  sahnaviy  ko‘rinishlardagi  moddiy  ashyolar  orqali  ro‘yotga  
chiqaradi.  U  drama  yoki  dramalashtirilgan  epik  asar  (roman,  qissa)  asosida  undan  ma‘lum  ma‘noda  farqlanadigan 


o‘zining  badiiy-estetik  talqinidagi  Yangi  asarni  taqdim  etadi,  ya‘ni  drama  yozuvchining,  spektakl  esa  asosan 
rejissyorning  asari.  Rejissyorning  mahorati,  aktyor  va  rassom  ko‘magida  sahnani  o‘ziga  xos  olamga  aylantiradi: 
unda  biz  o‘z  zamonamizni  ham,  kechmish  zamonlarni  ham  ko‘ramiz,  ularning  eng  muhim,  xarakterli  jihatlarini 
ilg‘ab olamiz. 
Rejissyor  o‘ylagan  g‘oyani  aktyorlar  amalga  oshiradi.  Aktyor  –  sahnaning  joni,  uning  har  bir  holati,  yuz 
ifodasi,  ovozidagi  ohang,  monolog  va  dialog  paytlaridagi  qo‘l  harakatlari  badiiy  qiyofani  yaratadi.  Zero 
spektaklning o‘zi  boshdan-oyoq dinamik harakat mahsulidir. Shu bois ham aktyor mahorati, iste‘dodi sahna asari 
darajasini belgilaydigan asosiy omillardan. M., Otello rolini buyuk aktyor Abror Hidoyatov bilan ijro etgan spektakl 
orasida T. Azizov garchand u ham iste‘dodli aktyor bo‘lsa-da juda katta, qiyoslab bo‘lmaydigan darajada farq bor. 
Teatr  san‘atining  yana  bir  o‘ziga  xos  jihati  shundaki,  unda  sahna  asari  tomoshabin  oldida  yaratiladi,  o‘sha 
rejissyor, sahnaga qo‘ygan o‘sha aktyorlar o‘ynagan bugungi  spektakl kechagidan farq qiladi.  Bu sahna san‘atining  
doimiy ijodiyligini ko‘rsatadi, bugungi ijroga aktyor nimanidir qo‘shadi yoki undan olib tashlaydi. Bu uning ruhi, 
ijodiy kayfiyati, ikki  yoki uch kunlik o‘sishi bilan bog‘liq. 
Teatrning  turlari  ko‘p:  yoshga  qarab    bo‘linadigan  yoshlar  teatri,  bolalar  teatri,  jonli  aktyor  ishtirok 
etmaydigan  qo‘g‘irchoq  teatri  bor.  SHuningdek,  musiqadan  juda  keng  foydalanadigan,  butun  boshli  piesa  yoki 
librettoga  bastakor  alohida,  davomli,  kuy  bastalaydigan  balet  musiqali  drama,  operetta,  opera  singari  estetik 
mohiyatiga    qarab  ajratiladigan  teatr  turlari  ham  mavjud.  Lekin  qaysi  turdagi  teatr  san‘ati  bo‘lmasin,  u  millat  va 
shaxs estetik didini yuksaltirishda katta ahamiyatga ega. 
O‘zbek  milliy  teatri  qadim  zamonlarda  avval  qo‘g‘irchoq  («chodir  xayol»)  tarzida  mavjud  edi.  Faqat 
keyinchalik, XX asr boshlarida milliy drama paydo bo‘lgach (M.Behbudiy, «Padarkush»), zamonaviy teatr vujudga 
keldi,  deb  aytishimiz  mumkin.  Teatr  jadidchilik  harakati  bilan  uzviy  bog‘liq  bo‘lib,  favqulodda  juda  tez  va  keng 
yoyildi. O‘zbekiston hududida XX asr 10-yillarining o‘zida  Samarqandda, Toshkentda va Qo‘qonda teatr truppalari 
paydo bo‘ldi, o‘zbek xalqi ma‘naviyati xazinasi yana bir go‘zal san‘at bilan boyidi. Behbudiy, Avloniy, Hamza kabi 
buyuk  ziyolilar  bunda  katta  xizmat  qildilar.  Keyinchalik  Mannon  Uyg‘ur,  Etim  Bobojondek  ulkan  rejissyorlar, 
Abror  Hidoyatov,  Obid  Jalilov,  SHukur  Burxon,  Olim  Xo‘jaev,  Sora  Eshonto‘raeva,  Nabi  Rahimov,  Hamza 
Umarov,  Rahim  Pirmuhamedov  kabi    buyuk  dramatik  aktyorlar  etishib  chiqdi.  Karim  Zokirov,  Halima  Nosirova, 
Bernora  Qorieva,  Soadat  Qobulova,  Muyassar  Razzoqova,  Guli  Hamraeva  singari  opera  va  baletning  mumtoz 
ustalari  jahonga  tanildilar.  Hozirgi  o‘zbek  teatri  ma‘naviy-axloqiy  maskan,  haqiqiy  ibratxona  sifatida  diqqatga 
sazovordir. «Chunki  sahna san‘atining odamlarga  nafaqat zavq-shavq baxsh etishi. ayni paytda milliy g‘urur, milliy 
iftixor manbai, qudratli tarbiya vositasi ham bo‘la olishi – bu isbot talab qilmaydigan haqiqatdir»
201
.  

Download 3,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   394   395   396   397   398   399   400   401   ...   408




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish