O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti tarix fakulteti tarix yo’nalishi 205- guruh talabasi Saliyev Sardorbekning Tarixiy o’lkashunoslik fanidan tayyorlagan kurs ishi mavzu

So`g`d, So`g`diyona — Zarafshon va Qashqadaryo vohalarini o`z ichiga olgan tarixiy o`lka, «so`g`d» so`zi umumeron tillariga xos «sux» so`zidan olingan bo`lib, «yaltiramoq», «yonmoq», «nur sochmoq» degan ma`noni bildiradi.³ «Giyos al-lug`at» va boshqa qadimiy lug`atlarda suv to`planib qoladigan pasttekislik «so`g`d» deyiladi. Sharqshunos V. L. Vyatkin keltirgan ma`lumotlarga qaraganda maxalliy xalq sug`oriladigan, unumdor pastlik erlarni «sug`ud» deb atagan. Tarixchi olima O. I. Smirnova «Katalog monet s gorodisha Pendjikent» degan asarida sug`ud so`zi tojikcha «so`g`ud», ya`ni «sersuv obod joy» ma`nosini bildiradi, deydi.⁴
Po`latchi — Samarqand viloyati Kattaqo`rg`on rayonidagi qishloq nomi. Po`latchi degan urug` bo`lgan, qishloq o`sha nomdan kelib chiqqan.
Sanjarfag`on — Urta asrlarda Samarqand yaqinida qurilgan qishloq. bu nom ikki qismdan iborat: sangarama — «monastir’» va fag`an «ibodatxona»<sup>5</sup>
Saronan — Samarqand viloyati Narpay rayonidagi qishloq nomi. Tojikcha sarona jon boshidan olinadigan soliq. Saronon (saronagan) soliqlar, saron so`zining «harbiylar», «sarkardalar» degan ma`nosi ham bor. Qishloq hozir ham shu nom bilan ataladi.
Sebiston — Samarqand viloyati Xatirchi rayonidagi qishloq nomi. Tojikcha seb — olma, Sebiston — olmazor. Toshkent shahrida Sebzor toponimi ham bor.
Suluvqo`rg`on — Samarqand viloyati Narpay rayonidagi qishloq. «Suluv» so`zi toponimlar tarkibida ko`proq uchraydi. Masalan, Jizzax viloyati Zomin rayonida Suluvjo`na degan joy bor (jo`na — uzunasiga cho`zilgan tepalik), chiroyli tepalik degan ma`noni anglatadi. Qadimgi chiroyli qilib qurilgan qo`rg`onni suluvqo`rg`on deb atashgan. Shu qishloq o`rnida VI asrda qurilgan qo`rg`on qoldiqlari topilgan.
Nog`oraxona — Samarqand viloyati Narpay rayonidagi qishloq. Saroylarda musiqa asboblari (nog`ora, karnay, surnay) saqlanadigan va shu asboblarning ijrochilariga mo`ljallangan maxsus joy nog`oraxona (nakkoraxona) deyilgan. Saxnaga o`xshagan bir tomoni ochiq xonada maqomlar, har xil kuylar ijro etilgan. Qishloqdan nog`orachilar ko`p chiqqanligidan qishloq shu nomni olgan bo`lishi mumkin.
Ovxona — Samarqand viloyat Pastdarg`om rayonidagi qishloq nomi. «Ov» qilinadigan joy yoki «suv ombori» (obxona) ma`nosida bo`lsa kerak. Obxona — ovxona bo`lib buzilib ketgan bo`lishi mumkin. Aslida suv ombori ma`nosi haqiqatga yaqin.
Orlot — Samarqand viloyat Ishtixon, Nurota rayonlaridagi qishloqlar nomi. Orlot — Chingizxon o`z o`g`li Chig`atoyga taqdim etgan to`rtta Mo`g`ul qabilasidan biridir. Bu qabila hozirgi Afg`onistonning shimoliy qismiga o`rnashib qolgan. Movarounnahrda orlotlar kam bo`lsa ham nufuzli qabilalardan hisoblangan, deb ta`kidlaydi o`zining «Ocherklari»da B. X. Karmisheva. Orlot qabilasi 92 bovli o`zbek «qavmlari» qatorida ko`plab tarixiy manbalarda tilga olingan. Qabila pilot, olot shakllarda ham talaffuz qilingan. Buxoro viloyati Qorako`l rayonidagi Olot qishlog`i ham o`sha etnonimdan olingan.
Oytamg`ali — Samarqand viloyati Narpay rayonidagi qishloq. Oqdaryo, Payariq rayonlarida, Jizzax viloyatining Forish rayonida Oytamg`ali, do`rmon, qipchoq, kurma, qo`ng`irot kabi o`zbek qabilalari tarkibiga kirgan urug`lar bor. Ulug` tamg`asi yangi oy (taqa) shaklida bo`lgan uchun Oytamg`ali deb atalgan. Qishloq ham shu nom bilan atalgan.