O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti

1 -chinnigul(Diauthus.sp)ni umumiy tuzilishi 2-guIi, 3- diagrammasi

Bu sifchaga mansub usimliklarning ginitseyi apokarp, lekin ba`zi rivojlangan vakillarida esa tsenokarp tipda buladi. eng muxim belgisi murtak urug chetida egilan yoki yoysimon bo`lib joylashgan. Bunday o`simliklarda ko`pincha ozuqa moda sifatida perisperm bo`ladi. Hayotiy shakli o`t o`simliklar, ba`zan daraxtlari ham uchraydi.

Sinfchaning quyidagi kabilalari bilan tanishamiz
Chinnigulnomalar kabilasi – Caryophyllales.
Bu qabila bir nechta oilalardan tashkil topgan. Ulardan ayrimlariga to`xtab o`tamiz.
1. Chinniguldoshlar oilasi –Caryophyllaceae.
Bu oilaning 80 turkumi, 2000 ta turi bo`lib ular er sharining deyarli hamma qismida, ko`proq Shimoliy yarim sharning o`rta- mo``tadil iqlim mintaqalarida tarqalgan. O`zbekiston florasida 24 turkum 130 turi uchraydi.
Oila vakillari bir yoki ko`p yillik o`t, ba`zan chalabuta. Barglari oddiy lanttsetsimon yoki cho`ziq poyaga qarama - qarshi joylashgan.
Gullari ko`pincha dixazial to`p gul hosil qiladi, ba`zan yakka-yakka xolda bo`ladi. Gullari ikki yoki bir jinsli besh a`zoli, kosacha barglari erkin yoki birikib o`sgan, gultoj barglari erkin rivojlangan, changchilari 5-10 ta, urug`chisi 1-4 yoki 5 ta meva bargchaning birikib o`sishidan hosil bo`lgan.
Oilaning umumiy gul formulasi: Sa5SO5A5,10 G(1-5)
Mevasi ko`sak, yong`okcha, ba`zan rezavor meva.
Chinniguldoshlar oilasining xududimizda uchraydigan ayrim vakillari quyidagilar:
1) Mensimas yulduzo`t (Stellaria neglecta). Bu o`simlik bir yillik o`t, bog` va ekinzorlarda va yo`l yoqalarida uchraydi.
2) Angren chinniguli (Dianthus angrenicus). Ko`p yilik tog` zonasida uchraydi.
3) Ugam chinniguli (D. ugamicus). Ko`p yillik o`t. Adir va tog` zonasida uchraydi .
4) Zurcha (Silene), Bex, etmak ( Acanthophyllum) va boshqalar.
5) Ekiladigan turlaridan: Xitoy chinniguli (D. chinensis), Turkiya chinniguli (D. barbatus), Golandiya chinniguli (D. caryophyllus).
Ahamiyati: Oilaga mansub o`simliklarning ko`pchiligi manzarali o`simliklar, shuningdek bu o`simliklar ildizi tarkibida saponin – ko`pik hosil qiluvchi moddalar saqlanadi. Shuning uchun ham ular oziq – ovqat sanoatida (nisholda) va texnikada ishlatidadi.