O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi urganch Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti biologiya kafedrasi do`Ye va qit yo`nalishi 171-guruh talabasi Alimboyev Sherzodbekning “dorivor o`simliklar flora va sistemtikasi”

2.3 10-rasm Evkalipt yog`i
Evkalipt yog'ining inson organizmiga ta'siri quyidagi hollarda juda foydali bo'ladi:

• 
  ortiqcha ish va katta hissiy va jismoniy stress;
  
• 
  asabiylashish va ruhiy tushkunlik;
  
• 
  uyqusizlik va bosh og'rig'i.
  

Miya hujayralari kislorod bilan to'yingan va charchoq asta-sekin yo'qoladi, bosim normallashadi va kun davomida ishlaydigan mushaklar bo'shashadi.Hissiy fon o'sadi, kayfiyat yaxshilanadi, inson ehtiyotkorroq bo'ladi.
Shahardagi ko'chkida, transportda va metroda virusli kasalliklar epidemiyasi bilan, virus tez tarqaladi va ko'plab yangi odamlar ta'sir qiladi. Siz ishlaydigan yoki yashayotgan xonada evkalipt yog'ini sepish orqali epidemiyaning tarqalishini to'xtatishingiz mumkin. Evkalipt - ajoyib dezinfektsiyalovchi vositadir.
Agar efir moyi buzadigan amallar uchun bezovta qiluvchi shishada bo'lsa, xonada aromatik chiroqni o'rnatish mumkin. Agar siz ofisdagi xodimlar grippi xavfini kamaytirishni istasangiz va aromatik chiroq bo'lmasa, unda muntazam qaynatilgan qaynoq suvni oling va ichiga 2-3 tomchi efir moyi tushiring. Uy qurilishi aromatik chiroq tayyor!Gripp bilan inson samarali yordam beradi efir moyi chiqishi. Nafas olish uchun nafas olish qurilmasiga ega bo'lmagan holda, bir stakan qaynoq suvga ikki tomchi Evkaliptmoyi qo'shing, idish ustida boshingizni yoping va xushbo'y bug'da nafas oling.Aromatik terapiyani qo'llash har ikki haftada narkomaniyadan qochish va yangilanish va davolovchi ta'sirni saqlab qolish uchun aromatik aralashmalar tarkibini o'zgartirish kerak.Ko'pchilik evkalipt daraxti turlaridan 700 tasi Avstraliya, Yangi Zelandiya va yarimorolda yashaydi. Tazmanya. Bu erlar katta evkalipt o'rmonlari bilan mashhur. Pishirishda Evkalipt va bu o'simlikning sharbati (baharatlı va keskin va baharatlı), sharqiy Osiyo mutfağına uzoq va qattiq girmişlerdir. Evkaliptlar ziravorlar bilan ko'plab taomlar tayyorlanadi: osh, baharatlı va baharatlı turşu, qovurilgan baliq va go'shtli lazzat. Deyarli barcha soslar bu ziravorlar bilan tayyorlanadi. Evkalipt ziravorlar mamlakatimizda dafna yaprağından yoki qora murchdan ko'ra tez-tez ishlatiladi .Taxminan etti yuz turdagi evkalipt o'simligi mavjud bo'lib, ularning ko'pchiligi sharbati idishlar yoki ichimliklar tayyorlashda ishlatiladi. Bu o'simlikning sharbati bilan ular jonlantiruvchi ichimlikni tayyorlaydilar, ular hatto nishonni va mastakorni ham siqib chiqaradi. Ushbu energiyaning nomi "Avstraliya kinosi".arar va kontrendikatsiyalar. Evkaliptlar ajoyib davolovchi xususiyatlarga ega, ammo retseptga amal qilmasdan iste'mol qilinmaydi, barcha kontrendikativlarni hisobga olish kerak.
Evkaltit qo'shimchalari bilan iste'mol qilinmasligi kerak:

• 
  evkaliptning hidini va ta'mini toqat qilmaydigan allergiya;
  
• 
  ichki organlarning kasalliklari bilan og'rigan insonlar;
  
• 
  bachadon yoki epilepsiya bilan;
  
• 
  kemoterapi davomida;
  
• 
  etti yoshgacha bo'lgan bolalar;
  
• 
  homilador ayollar va emizikli onalar;
  
• 
  hipotonik va hipertansifdir.
  

Eritilgan yog'larni iste'mol qilish hayotingizni yangi lazzatlar bilan boyitadi, sog'ligingizni mustahkamlaydi va kayfiyatni yaxshilaydi. Ammo, har qanday kuchli agent kabi, Evkalipto'rtacha dozalarda va oqilona qo'llanilishi kerak
Evkalipt yog'i. Evkalipt yog 'barglaridan osonlikcha bug' distillangan va tozalash uchun va antiseptik sifatida, deodorizatsiya qilish uchun va oziq-ovqat qo'shimchalari, ayniqsa, shirinliklar, yo'tal tomchilari, tish pastasi va dekonjestanlar uchun juda oz miqdorda ishlatilishi mumkin. Bu hasharotlarni himoya qiluvchi xususiyatlarga ega va ba'zi tijoriy chivinli repelentlarda faol moddadir . Evkalipt globulus butun dunyoda Evkaliptyog'ining asosiy manbai hisoblanadi.
Musiqiy asboblar. Evkalipt daraxti, odatda Avstraliyadagi aboriginal shamol qurilmasi bo'lgan dirkidoslarni yaratish uchun keng qo'llaniladi. Daraxtning shoxlari termitlar tomonidan tashqariga chiqariladi va keyinchalik teshik to'g'ri o'lcham va shaklga ega bo'lsa, kesiladi. Bo'yoqlar Evkaliptusning barcha qismlari o'simlik qismini suv bilan qayta ishlash orqali oddiy oqsil tolalari (masalan, ipak va jun kabi) bo'yoqlarni tayyorlash uchun ishlatilishi mumkin. Qo'lga olinadigan ranglar sariq va to'q sariq rangdan yashil, tan, shokolad va chuqur zangdan qizil ranggacha bo'ladi. Qayta ishlashdan keyin qolgan materialni malç yoki o'g'it sifatida ishlatish mumkin.Tadqiqotlar Avstraliyalik evkalipt daraxti o'zlarining ildiz tizimidan o'nlab metrlik er ostidan oltinni hosil qiladi va ularni barglari va filiallarida zarralar sifatida saqlashadi. Avstraliyadagi Synchrotron-da rentgen elemental ko'rish uchun Maia detektori G'arbiy Avstraliyaning Kalgoorli hududidan olingan evkalipt tuzlari tarkibida oltin va boshqa metallar konlarini aniq ko'rsatib berdi, ular boshqa usullar yordamida tekshirib bo'lmaydigan bo'lardi. Mikroskopik bargli "nuggetlar", taxminan o'rtacha 8 mikrometrelik kenglikda, o'zlarini yig'ishga loyiq emas, balki ular foydali qazilma konlarini aniqlashning ekologik jihatdan yaxshi yo'lini ta'minlaydi.
XULOSA
Xalqimizning mahalliy dorivor o‘simliklar asosida yaratilgan arzon, samarali ta’sir ko‘rsatuvchi dori vositalariga bo‘lgan ehtiyojini to‘la qondirish maqsadida davlatimiz tomonidan bir qator chora-tadbirlar ishlab chiqilmoqda. Yuqorida keltirilgan ma’lumotlarga asoslanib Evkalipt kiruvchi o’simlik turkumlari va turlarini yana ko’paytirish hamda madaniylashtirishga yanada kattaroq e’tibor berish lozim. Chunku bu o’simliklar yordamida farmosevtika sanoatida kerakli bo’lgan moddalarni olish mumkin. Bu o’simliklar ya’ni yurtimizda o’sib rivojlanayotgan dorivor o’simliklarning madaniy holda o’sib rivojlanishini hamda ulardan olinadigan foydali moddalarning sifatini yaxshilashga yanada e’tibor qaratish lozim deb o’ylaymiz. Yurtimizda o’sayotgan ushbu dorivor o’simliklardan farmosevtika sanoatida foydalanish ancha arzonga tushadi bu esa xalqimizning dori-darmonlarga bo’lgan ehtiyojini qondiradi. Buning yana bir muhim tomoni yurtimizning farmosevtika sohasida jahon standartlariga mos keladigan dori-darmonlar yaratishda ushbu dorivor o’simliklardan xomashyo sifatida foydalanish asosiy ahamiyatga ega. Mamlakatimizda dorivor o’simlik mahsulotlariga bo’lgan xalqimiz ehtiyojini iloji boricha to’la qondirishning eng zaruriy shart-sharoitlardan biri- dori vositalarining ro’yxati (katalog) ning mavjudligidir. Bu ro’yxat ma’lum bir davrda qaytadan ko’rib chiqiladi,undan samarasi kam bo’lganlari chiqarib tashlanadi shu bilan birga Respublikada ishlab chiqarilayotgan yangi, samarali dori vositalari ushbu ro’yxat (katalog) ga kiritiladi. Amalda qo’llanilib kelinayotgan dori vositalarining katta qismini dorivor o’simliklar va ularning mahsulotlari tashkil qiladi. Vatanimizda dorivor o’simliklarni keng o’rganilishi va sanoatda ular asosida yangi dori vositalarini ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish natijasida dorivor o’simlilar ro’yxati (nomenklaturasi) da katta o’zgarishlar bo’ldi. Qo’llaniladigan dorivor o’simliklar ro’yxati bir necha barobarga ortdi, ularning orasida xorijdan keltiriladiganlari ancha kamaydi.
Hammaga ma’lumki xalq tabobati (xalq va an’anaviy tibbiyot) asosiy vositalarini dorivor o’simliklar tashkil qiladi. Insonlar qadim zamonlardan beri o’simliklardan dorivor vosita sifatida foydalanib kelganlar. Chunki ular o’z atrofidagi tabiatda o’zlariga zarur bo’lgan ovqat, ichadigan suvni qidirib topganlaridek, tinchlik bermayotgan kasalliklarga davo qidirishlari, ularning tabii talablari bo’lgan. Shuning uchun inson atrofini o’rab turgan o’simliklar dunyosi uning kasalliklarini davolashda asrlar davomida birinchi va eng oson topiladiganbirdan-bir yagona shifobaxsh vositasi bo’lgan. Demak dorivor o’simliklarni ishlatish butunlay insoniyat jamoasining tajribasi bo’lgan. Insoniyat madaniyatining eng qadimgi yozma yodgorliklarining ko’rsatishicha inson tomonidan dorivor vosita sifatida o’simliklardan foydalanish tarixi juda qadimiy va albatta yozuv paydo bo’lishidan oldin boshlangan.
Yurtimizning juda ko’plab hududlarida shu jumladar cho’l, tog’, adir, suv havzalari va boshqa joylarda juda ko’plab turlardagi dorivor o’simliklarni uchratish mumkin. Ayrim o’simliklar biron bir kasallikga to’g’ridan-to’g’ri foydasi tegsa ayrim o’simliklar esa dori-darmon uchun xomashyo vazifasini o’taydi. Dorivor o’simliklar haqidagi bilimlarni yanada boyitib borgan holda yurtimizdagi dorivor o’simliklar rivojlanishida o’z hissamizni qo’shishimiz kerak hamda chet ellarda o’sadigan bizda mavjud bo’lmagan foydali o’simliklarni yurtimiz iqlimiga introduksiya qilishimiz lozim deb o’ylaymiz.