O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

35
 William F.Smith Foundations of materials science and engineyering, 2013402 

---

123 
hypoeutectoid steels after full annealing consists of proeutectoid ferrite and pearlite 
(Fig. 9.10). 
Process annealing, which is often referred to as a 
stress relief
partially softens 
cold-worked low-carbon steels by relieving internal stresses from cold working. 
This treatment, which is usually applied to hypoeutectoid steels with less than 0.3 
percent C
, is carried out at a temperature below the eutectoid temperature, usually 
between 550°C and 
650°C 
Normalizing
is a heat treatment in which the steel is heated in the austenitic region and then cooled in still air. The 
microstructure of thin sections of normalized 
600 
3.
 
Toblash va bo‘shatish.
Ko‘p hollarda konstruksion pulat- 
lardan 
tayyorlangan 
shesternyalar, 
vallar 
va 
boshqalarning 
pux- 
taligini, 
asbobsozlik 
po‘latidan 
yasalgan 
keskichlarning 
keski 
ligini 
va 
yeyilishga 
chidamliligini 
oshirish 
maqsadida 
toblanib, 
bo‘shatiladi Buning uchun evtektoidgacha bo‘lgan uglerodli po‘lat- 
larni 
As
3
kritik 
nuqtadan 
30—50°S 
yuqoriroq 
temperaturagacha 
kizdirilib, shu temperaturada ma’lum vaqt tutib turilgach, 
kritik tezlikdan yuqoriroq tezlikda (sovuq suvda) sovitila- 
di Shuni qayd etish kerakki, kam uglerodli p o‘latlarda ugle- 
rodning kamligi va austenitning martensit strukturaga o‘tish 
temperaturasining yuqoriligi sababli toblashda austenitning 
Spheroidizing anneal 
Process anneal 

---

124 
ferrit 
bilan 
sementitga 
parchalanishi 
sodir 
bo‘ladi. 
Shu 
sabab- 
li kutilgan xossaga erishilmaydi. Shuning uchun bu xil po‘lat- 
lar amalda toblanmaydi, faqat o‘rta va ko‘p uglerodli po‘lat- 
largina toblanadi. Evtektoidgacha va evtektoiddan keyingy 
po‘latlarni toblash uchun ularni
As
1

kritik nuqtadan 30—50 
yuqoriroq 
temperaturagacha 
qizdirib, 
shu 
temperaturada 
ma’lum 
vaqt tutib turilgach tezda (sovuq suvda) sovitiladi. Bunda 
buyum sirtqi qatlamining o‘zak qismiga qaraganda tezroq sovi- 
shi ichki zo‘riqish kuchlanishlarini vujudga keltiradi. 
Agar ichki zo‘riqish kuchlanishlari katta bo‘lsa, buyum darz ketishi 
mumkin. Shu sababli po‘latlarni toblash rejimini belgilashda ularning markasiga, 
shakliga, o‘lchamlariga, devor qalinligiga katta e’tibor bermoq lozim. Amalda 
toblash muhiti sifatida sovuq suv, tuz eritmalari, ishqorlardan foydalaniladi. 
Sovitish suyukliklari toblashda po‘latni 550—600°S temperatura oralig‘ida 
sovitilishida austenitning ferrit va sementit aralashmasiga parchalanishiga 
yo‘l qo‘ymay, uni martensitga aylanishi vaqtida (200—300°S) sekin sovitmoq 
lozim. Bunday rejimda austenit batamom martensitga aylanib, ichki zo‘riqish 
kuchlanishlaridan xoliroq bo‘ladi. 
1-jadvalda amalda ko‘proq foydalaniladigan sovitkichlar va ularning zarur 
temperatura oralig‘idagi sovitish xarakteristikalari keltirilgan. 
Jadvaldagi ma’lumotlardan ko‘rinadiki, po‘latlarni toblashda foydalaniladigan 
sovitkichlarning birontasi xam yuqorida. 
1-jadval 
Asosiy sovitkichlar xili 
Temperatura 
oralig‘idagi sovitish tezligi, 
grad/s. 
550-600
˚
S 
200-300
˚
S 

---

125 
qayd etilgan talablarga to‘la javob bermaydi. Biroq konkret markali po‘lat 
buyumlarni toblashda talabga javob beradigan xillaridan foydalaniladi. 
Toblangan po‘lat buyumlaridagi ichki zo‘riqish kuchlanishlaripi yo‘qotish 
va strukturasini yaxshilash maqsadida ular albatta bo‘shatiladi. Buning uchun 
toblangan buyum