O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti «tasdiqlayman»

Diqqat. Dastavval o‘quvchilarning diqqatini o‘quv obektlariga jalb etish kerak.

Idrok. Sensorik ta’sirlar orqali (ko‘rish,eshitish,hid bilish,maza

bilish,tegish,ushlab ko‘rish ) o‘quvchi qandaydir ahborotni qabul qiladi.

3. 
   Tushunish.Qabul qilingan ahborotni tahlil qilish va ma’nosini aniqlash orqali ma’lum tasavvur paydo bo‘ladi. O‘quvchining qabul qilishiga qarab,bu tasavvur ma’lumotning mazmuni haqida tushuncha hosil bo‘lishiga olib keladi.
   

O‘qituvchi bu o‘zaro aloqalarni nazorat qilib borishi kerak,chunki u o‘z imkoniyatlari bilan o‘quvchining diqqat va idrokiga ta’sir qilib,muvaffaqiyatli o‘rganishga asos solishi mumkin. O‘rganishni bir necha bosqichlardan iborat bo‘lgan jarayon sifatida tushunish mumkin. Bir bosqichdan keyingisiga o‘tguncha, jarayon murakkablashib boradi. SHunday qilib, mahsus fanlarni o‘rganish jarayonini Blum dasturi orqali quyidagi bosqichlarga bo‘lishi mumkin.
Ixtisoslik fanlarni or’ganishning turli dastlabki shartlaridan, ya’ni oldin egallangan bilimlar, o‘rganishda ishtiyoq, o‘rganish va fikrlashning shaxsiy qobiliyatlari asosida o‘rganilayotgan bilimlar miqdori va sifatida ega, eslab qolish qobiliyatiga, o‘rganish vaqtida ta’sir qiladigan ko‘plab omillar mavjud.


5-chizma. O‘rganishga ta’sir etuvchi omillar.

YUqoridagi chizmada o‘rganishga ta’ir etuvchi asosiy omillar ko‘rsatilgan. Ushbu omillarni quyidagi turlarga ajratish mumkin:

• 
  ma’lumotlarning mavhumlik darajasi
  
• 
  o‘quvchilar diqqatini saqlab qolish darajasi
  
• 
  o‘zlashtirish davrida sezgi organlarini ishlatish darajasi
  
• 
  o‘quv materialining sifat darajasi
  
• 
  kun davomidagi o‘zlashtirish darajasi
  

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, o‘quvchilar uch hil tarzda, ya’ni real tajriba, tasavvur va simvol darajasida o‘zlashtiradi.O‘quv jarayonida o‘quv vositalarini ongli ravishda qo‘llash katta ahamiyatga ega.
Real tajriba darajasi. O‘quvchiga berilgan bilimlarni o‘zining shahsiy yoki kasbiy real hayotidagi tajribasi bilan taqqoslaydi. U real ob’ektlarni , masalan ,uskunalar, jihozlarni real obekt shaklida ko‘rgan bo‘lsa, ularni tez qayta taniydi, eslab qoladi va ajrata oladi.SHuning uchun o‘qituvchi, iloji boricha, shunday o‘quv vaziyatlarni yaratishi kerakki, ular real hayotga taaluqli bo‘lsin.Bularga taqdimot, namoyish va izlanish (o‘rganib chiqish ) usullarini tavsiya qilish mumkin.
Tasavvur darajasi. Bunda o‘quvchilar bilimlarini obektlar, tasvirlar, fotosuratlar, filmlar va shu kabilar yordamida egallashadi.Agar o‘rganilayotgan obekt haddan tashqari katta, juda ham uzoq joylashgan bo‘lsa bundayholatda o‘qituvchi o‘quvchilarga tasvirlar yordamida bilimlarni ko‘rgazmali ko‘rsatishi kerak.
Simvollar darajasi. bu bilimlar mavhumlikning eng yuqori darajasida turadi.Masalan, obektlarni tehnik tasvirlarda ko‘rish mumkin. CHizma shakli biror uskunaning uzelini aniq va ravshan ko‘rsatishda tengi yo‘q vositadir.

6-chizma.Ma’lumotlarning mavhumlik darajasi.

Bilimlarni berishda mavhumlikning har bir darajasi aniq ahamiyatga ega. Amaliyot o‘qituvchisi tegishli vaziyatda mavhumlikning qaysi darajasi eng yahshiligini bilishi kerak. Asosan real vaziyatda o‘rganishni afzal deb bilishi kerak.
Boshqa hulosa dalolat beradiki, o‘quvchilarning turli o‘zlashtirish darajalarini hisobga olib, amaliyot o‘qituvchisi mavhumlikning har xil bosqichiga mos vositalardan foydalanishi kerak. Bu texnik vositalar oqilona aralashtirib ishlatilishi kerak.
O‘rganish -bu og‘ir va charchatadigan mehnatdir. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, agar aniq bilimlar aniq usullar bilan berilsa, unda katta yoshdagi o‘quvchining diqqat bilan o‘rganish vaqti eng ko‘pi bilan 20 daqiqani tashkil etadi. Taxminan 60 daqiqadan so‘ng diqqat-etiborlilik eng past darajasiga tushadi.

7.