O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti



Download 4,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet101/247
Sana16.07.2021
Hajmi4,73 Mb.
#120893
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   247
Bog'liq
iqtisodiy talimotlar tarixi

7.3. J.B.Seyning iqtisodiy ta‟limoti 
 
Yevropadagi  ko‗pchilik  rivojlangan  mamlakatlar  va  AQShda 
butun  XIX  asr  davomida,  ya‘ni  klassik  siyosiy  iqtisodning  marjinalizm 
bilan  o‗rin  almashish  davriga  qadar,  klassik  maktab  g‗oyalarining  va 
konsepsiyalarining  keyingi  rivojlanishida  A.Smit  ta‘limoti  asos  bo‗lib 
keldi. Shu ma‘noda Fransiyada A.Smit g‗oyalarini ancha izchil va ijodiy 
davom ettirgan Jan Batist Sey (1767–1832) hisoblanadi.  
U 1767-yil, 5 yanvarda Lionda savdogar oilasida tug‗ildi. Oilaviy 
tadbirkorlik  an‘analarini  davom  ettirish  uchun  zarur  bo‗lgan  bilimni 
olish bilan birga J.B.Sey o‗z bilimini mustaqil oshirish, ayniqsa, siyosiy 
iqtisodni  o‗rganish bilan  shug‗ullandi.  Keyinchalik  ma‘lum bo‗lishicha, 
u A.Smitning ―Odamlar boyligi‖ asariga asosiy e‘tibor qaratgan. Undagi 
g‗oyalarni  ommaviylashtirish  uning  fikricha,  Fransiya  manfaatlariga 
ham, shuningdek, barcha insoniyat manfaatlariga ham xizmat qiladi. 
J.B.Sey  hayotda  har  xil  mashg‗ulot  turlari  bilan  shug‗ullandi.  U 
savdo kontorasida nazoratchi bo‗lib ishladi, Fransiya armiyasida xizmat 
qildi,  nufuzli  jurnal  muharriri  bo‗ldi,  davlat  muassasalarida  ishladi. 
Ammo  uning  hayotidagi  asosiy  ishi  –  iqtisodiy  bilim  sohasidagi 
tadqiqotidir.  U  o‗zining  «Siyosiy  iqtisod  traktati»  (1803)  asarida 
A.Smit  konsepsiyasini  tizimlashtirishga,  uni  keng  xalq  ommasi  uchun 
tushunarli  qilib  berishga  harakat  qildi.  Unda  J.B.Sey  sanoatning 
yuksalishiga  va  xalq  boyligini  ko‗paytirishga  to‗sqinlik  qiluvchi  ―man 
etuvchi  tizim‖ga  qarshi  chiqdi.  «Traktatdagi»  iqtisodiy  liberalizm 
to‗g‗risidagi  g‗oya,  xususan,  davlatning  iqtisodiyotga  va  xo‗jalik 
hayotini  qayta  qurishga  aralashmasligi  to‗g‗risidagi  g‗oyaning  amalga 
oshirilishi  harbiy-sanoat  boshqaruvini  o‗sha  davrdagi  Fransiya 
hukumatidagi real hukmronlikdan mahrum qilgan bo‗lar edi.  
Napoleon  ―Traktat‖  bilan  tanishib  chiqqach,  uning  muallifini 
suhbatga  chaqirgan  va  unga  o‗z  asarini  tubdan  qayta  ishlashni  taklif 
qilgan.  J.B.Sey  bu  taklifni  rad  etdi  va  siyosiy  ―sahnadan‖  ketishga 
majbur bo‗ldi. 
Ammo  tinib-tinchimas  J.B.Sey  o‗zining  xususiy  ip  yigirish 
fabrikasini  ochdi.  Keyinchalik,  1813-yili  uni  sotib,  topgan  puliga 
«Traktat»ni ikkinchi nashrdan chiqarish uchun Parijga qaytib keldi. Asar 
1814-yili  chop  etiladi,  so‗ngra  qisqa  vaqt  ichida  yana  uch  marta  1817, 
1819  va  1826-yillarda  qayta  nashr  etildi.  Bu  asar  tez  orada  juda  ko‗p 
tillarga tarjima qilindi. 


143 
 
Fransiyada Napoleon tuzumining yemirilishi bilan vujudga kelgan 
o‗zgarishlar  J.B.Seyning  iqtisodchi-olim  va  jamiyat  arbobi  sifatidagi 
nomini  oqladi.  U  ruhlanib,  siyosiy  iqtisod  bo‗yicha  o‗z  asarlari  ustida 
ishlashni  davom  ettirdi,  ko‗plab  leksiyalar  o‗qidi  va  ularda  iqtisodiy 
nazariya  qoidalarini  tizimlashtirish  va  ommaviylashtirish  mahoratini 
namoyish  etdi.  J.B.Sey  asarlarida  iqtisodiy  fan  sof  nazariy  va  tavsifiy 
fanga  aylandi.  U  iqtisodiy  nazariyadan  siyosatning,  ideologiyaning  va 
statistikaning ajralib chiqishini ma‘qulladi. 

Download 4,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   247




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish