O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent davlat texnika universiteti

Mustahkamlash uchun savollar:

1. 
   Neftni yig‘ish, tashish va tayyorlashda qanday jarayonlar amalga oshiriladi.
   
2. 
   Guruhli о‘lchov qurilmasini tarkibini izohlang.
   
3. 
   Neftni yig‘ishda о‘zi oqar tizimdagi о‘lchov qurilmasini ishlatish tartibini tushuntiring.
   
4. 
   Neftni yig‘ish, tashish va tayyorlashdagi muammolarni izohlang.
   
5. 
   “Sputnik – A” va “Sputnik-B 40” qurilmasini ishlatish prinsipini izohlang.
   

11-AMALIY MASHG‘ULOT. NEFT QAZIB OLISHDA QО‘LLANILADIGAN NASOSLAR VA KOMPRESSORLAR


Ishning maqsadi: nasos va kompressorlarni ishlatish tartibi, konstruksiyasi va qо‘llanilish sohasini о‘rganish


Nazariy qism


11.1. Siquv – nasos stansiyasini jihozlari tarkibi va loyihalashtirish meyorlari


О‘qituvchi tomonidan asosiy turdagi nasoslar va kompressor tо‘g‘risida ma’lumot beradi Nasosning gidrodinamik taviflarini prinsipi va tashqi tarmoqlarini tavsifi kо‘rib chiqiladi.
Jihozlar va ularni elementlari namoyish qilinadi:

• 
  havo yordamida sovutiladigan porshenli kompressor;
  
• 
  о‘qli va markazdan qochma shamollatgichlar;
  
• 
  markazdan qochma EMQNQ (elektr markazdan qochma nasos qurilmasi) ning jamlanmasidagi 2 ta seksiyasi va uning fragmentlari;
  
• 
  konsolli markazdan nasosning fragmentlari;
  
• 
  plunjeli nasoslar;
  
• 
  shesternali nasoslar;
  
• 
  ikki tomonlama harakatlanuvchi markazdan qochma nasosning rotori;
  
• 
  elektrlashtirilgan maketda harakatlanuvchi shtangali nasos.
  

Neftь, gaz va suvni yig‘ish va tayyorlashning yuqori bosimli tizimining boshlanishida quduqdan qazib olinadigan mahsulotlarni yer ustidagi markaziy yig‘ish punktlariga siquv-nasos stansiyasining yordamisiz tashish masalasi kо‘rib chiqiladi. Amaliyotda neft mahsuloti yer ustiga olib chiqilgandan keyin qatlamdagi bosimga nisbatan bosim pasayadi va bosimlar farqini о‘zgarishi sodir bо‘ladi hamda yо‘ldosh gazlarni ajralib chiqishi hisobiga tashiladigan mahsulotning hajmi kengayadi va katta diametrdagi quvur uzatmalarni qurish iqtisodiy jihatdan maqsadga tо‘g‘ri kelmaydi. Bundan tashqari yer ustida bosim oshirilganda quduq jihozlarini ishiga va neft qazib olishning kо‘rsatgichiga salbiy ta’sir kо‘rsatadi. Shuning uchun SNSni qurish tejamkor hisoblanadi.

Tindirgichlardan ajralib chiqqan qatlam suvi shoxsimon nasos stansiyasiga tozalashga uzatiladi. SNSlarni loyihalashtirish talablariga quyidagilar kiradi: bloklar zavod sharoitida tayyorlanadi va yig‘iladi; hamma bloklarning gabarit о‘lchamlari avtomobil yoki temir yо‘l transporti orqali tashish talablariga javob berishi kerak.
Blokli qurilmalar qо‘llanilganda tayorlash uchun xarajatlar kamayadi hamda minimal vaqt oralig‘ida konlarda montaj qilinadi. SNS sining asosiy elementlariga texnologik sig‘im, bufer sig‘imi va nasos bloklari kiradi. Siquv–nasos stansiyasining texnologik sxemasida SDTQ (suvni daslabki tashlash qurilmasi) sini inshooti mavjud bо‘ladi, chunki amaldagi nasoslar gazneft aralashmasini qayta haydab bera olmaydi, qatlam suvlarini markaziy yig‘uv punktiga haydashning hech qanday iloji bо‘lmaydi. Texnologik loyihalarning tasdiqlangan meyoriga muvofiq neftь, gaz va suvni neft konlaridan yig‘ishning umumiy hajmi SNSga tо‘planadigan suyuqlikning hajmini ikki soatlik hisobiy meyoridan oshmasligi kerak. SNS sining ish unumdorligi 3000 m³ miqdorida (125 m³/soat) belgilangan va texnologik sig‘imning hajmi quyidagicha aniqlanadi
V = 125x2 = 250 m³
Nasos bloki MQQN -38-220 (markazdan qochma quduq nasosi) , VAO-82-2 elektr dvigateli va texnologik armatura bog‘lanmasidan tashkil topgan. Nasos va elektr dvigatel chana ramasiga qattiq mahkamlanadi. Nasos bloklari ikki turda bajariladi: oltingugurtli neft uchun ochiq turda, normal neft uchun –yopiq turda.
Bundan tashqari SNS sining tarkibiga quyidagilar: neftni sifatini hisobga oladigan tezkor tugun; 12NA-9x41 chо‘kma nasosli hajmi 25 m³ li drenaj sig‘imi; 12NA-9x41 chо‘kma nasosli hajmi 50 m³ ga ega bо‘lgan oqova drenaj sig‘imi; shesterna nasosli va dozirovka qiladigan nasos reagent xо‘jaligi; 10m³ hajmdagi deyemulgator va korroziya ingibitorlarini saqlaydigan sig‘im; qatlam suvlarini saqlaydigan –RVS-5000 m³ lik rezervuar; 200D/90 markali nasos va tozalash nasos stansiyasi; neftni ushlab qoladigan MQQN-38-110 nasoslari; mash’ala tizimi va gazni tashlaydigan mash’ala kiradi.