O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

Tolali ekinlar Rossiya hududida etishtiriladigan turli xil tabiiy zonalarda keng tarqalgan ko'plab o'simliklar bilan ifodalanadi.
Zig'ir. Zig'ir tolasining agroekologik xususiyatlari uning o'rmon zonasining g'arbiy va markaziy qismlarida eng keng tarqalganligini belgilaydi. nam ozuqa moddalariga boy togʻ jinslarida hosil boʻladigan unumdorroq qumloq sodali-podzolik tuproqlarda yumshoq iqlim (qopqoqli qumloq, karbonatli morena). Zig'ir ekinlarining joylashishiga iqtisodiy sharoitlar, xususan, fabrikalardan uzoqligi, mehnat resurslarining mavjudligi ham ta'sir qiladi.
Kanop. Kenevir tolasidan tayyorlangan mahsulotlar ko'proq sun'iy tola bilan almashtirilishi mumkin, bu esa so'nggi o'n yilliklarda ushbu ekin maydonining sezilarli darajada qisqarishiga olib keldi.
Kenevir o'ziga xos ekologik xususiyatlarga ega: intensiv o'sish davrida ko'p miqdorda namlik va issiqlik iste'moli bilan birga tuproqdagi ozuqa moddalarining tarkibiga yuqori talablar. Bularning barchasi o'rmon zonasining janubi-g'arbiy qismida (Bryansk, Oryol viloyatlarida), daryoning g'arbiy yon bag'irlaridagi daryo vodiylari bo'ylab yaxshi o'stirilgan tuproqlarda cheklangan "o'choqlar" ko'rinishidagi kanopning tarixan o'rnatilgan tarqalishini belgilaydi. Markaziy Rossiya va Volga tog'lari, o'rmon-dasht va dasht zonalarida. Shimoliy Kavkazning ayrim qismlarida janubiy nashaning ko'proq termofil va qimmatli navlari keng tarqalgan.
Yog'li o'simliklar. Rossiyada o'simlik moyi ishlab chiqarishning asosiy qismini ta'minlaydigan kungaboqar ekinlari eng katta iqtisodiy ahamiyatga ega. Yogʻli oʻsimliklardan yogʻ olish jarayonida oqsil va yogʻ miqdori yuqori boʻlganligi uchun qimmatli ozuqaviy ahamiyatga ega boʻlgan ishlab chiqarish chiqindilari (pirojnoe va shrot) hosil boʻladi.
Kungaboqar. Kungaboqarning ekologik xususiyatlari uning cho'l zonasining g'arbiy va markaziy qismlarida keng tarqalishini belgilaydi. Rossiyaning Evropa hududining sharqiy hududlariga ko'chib o'tganda, uning ekinlari namlik sharoitlari yaxshi bo'lgan o'rmon-dasht zonasida joylashgan. Kungaboqar ekinlarining muhim o'lchamlari G'arbiy cho'l Kiskavkazda joylashgan. G'arbiy Sibirda kungaboqar ekinlari Oltoyning shimoli-g'arbiy dasht etaklarida joylashgan bo'lib, u erda zarur issiqlik zaxiralari qulayroq namlik sharoitlari bilan birlashtirilgan.
Iqtisodiy rayonlar bo‘yicha kungaboqarning yalpi hosili
Qand lavlagi katta issiqlik zahiralariga muhtoj, vegetatsiya davri uzaytiriladi, namlikni talab qiladi, ko'p quyoshli kunlar, bu ildiz ekinlarida shakar miqdorining oshishiga olib keladi. U tuproq unumdorligi va namlik qobiliyatini talab qiladi.
Ushbu madaniyatning joylashishiga iqtisodiy omillar ham ta'sir qiladi: mehnat resurslarining mavjudligi, hududning iqtisodiy va transport-geografik joylashuvi, yuqori mehnat zichligi va uning past tashish qobiliyati.
Qand lavlagi yetishtirishning asosiy maydoni o'rmon-dashtning g'arbiy va markaziy hududlari, qisman dasht zonalari bilan chegaralangan bo'lib, unumdor chernozem tuproqlari bilan birgalikda issiqlik va namlik bilan ta'minlash uchun qulay sharoitlar, shuningdek, ko'plab shakar zavodlari mavjud. . Bu hududlar yuqori zichlik bilan ajralib turadi qishloq aholisi, avtomobil va temir yo'llarning yaxshi rivojlangan tarmog'i.
Rossiyadagi qand lavlagi yetishtirishning eng sharqiy markazlari Oltoyning cho'l etaklari bilan chegaralangan bo'lib, u erda qand lavlagining erta navlari etishtiriladigan issiqlik va namlikning yanada qulay kombinatsiyasi mavjud.
Tamaki- issiqliksevar madaniyat, tuproqlarda namlik va ozuqa moddalarining tarkibiga talabchan. Tamaki yetishtirish ko'p mehnat talab qiladi. Tamaki ekish asosan Shimoliy Kavkazning tog' oldi-tog'li hududlarida joylashgan bo'lib, u erda yuvilgan tuproqlar ustunlik qiladi.