O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mаxsus tа`lim vаzirligi tоshkеnt dаvlаt tеxnikа univеrsitеti

8.4 To‘g‘rilаgichli o‘zgаrtkichlаr.

Magnitoelektrik sistemali asboblar elektr o’lchash asboblariga nisbatan qo’yiladigan ko’pchilik talabga javob bergani uchun ular keng qo’llaniladi. Lekin ularni o’zgaruvchan tok zanjirida ishlatib bo’lmaydi, chunki ularda qo’zg’aluvchan qismining burilish burchagi asbobdan o’tadigan tokning o’rtacha qiymatiga proporsional bo’lib, bir davr mobaynidagi sinusoidal tokning o’rtacha qiymati esa nolga teng.

Agar o’zgaruvchan kattalik (kuchlanish yoki tok) oldin to’g’rilansa, uni o’lchash uchun magnitoelektrik sistemadagi asbobdan foydalanish mumkin bo’ladi. To’g’rilagichli asboblarning ishlash prinsipi mana shunga asoslangan. To’g’rilagichli asboblar magnitoelektrik sistemadagi mexanizm va to’g’irlash qurilmasi (to’g’rilagich) dan iborat.
To’g’rilagichlar sifatida bir tomonlama o’tkazuvchanlikka ega bo’lgan yarim o’tkazgichli elementlardan foydalaniladi, ya’ni ularda asosan germaniyli va kremniyli diodlar ishlatiladi

Yarim o’tkazgichli elementlarning to’g’rilash xususiyati, ulardan o’tadigan tokning yo’nalishini elektr qarshiligiga bog’liq. To’g’rilagichlar to’g’rilash koeffitsienti bilan xarakterlanadi. ( ) va I_1- dioddan to’g’ri yo’nalishda, ya’ni kichik qarshilik orqali o’tadigan tok, I_T esa – teskari yo’nalishda, ya’ni katta qarshilik orqali o’tadigan tokdir.

O’zgatkichlarni ulanish sxemalari.

Magnitoelektrik sistemasidagi o’lchash mexanizmini o’zgaruvchan tok zanjirida ishlatish uchun diodli to’g’rilagichlarning asosan ikki xil, ya’ni bitta yarim davrli va ikkita yarim davrli to’g’rilanish bilan ulanish sxemasi qo’llaniladi.

Agar magnitoelektrik sistemasidagi asbob quyidagi 8.5 a – rasmda ko’rsatilgandek qilib, o’zgaruvchan tok zanjiriga ulansa, undan tokning faqat birinchi yarim to’lqini o’tadi (8.5 b – rasm). Teskari tomonga qarab D₁ orqali toki o’ta olmaydi, lekin u ikkinchi diod (tarmoq) orqali o’tishi mumkin.