O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mаxsus tа`lim vаzirligi tоshkеnt dаvlаt tеxnikа univеrsitеti

a) b)
8.5 – rasm
to’g’rilagichli magnitoelektrik asbobning ko’rsatishi undan o’tadigan tokning o’rtacha qiymatiga proporsional bo’ladi
yoki ,
bu yerda I – o’zgaruvchan tokning ta’sir etuvchi qiymati,
K_f = I/ I_o’r – sinusoidal tokning o’zgarish koeffitsienti.
Agar magnitoelektrik o’lchash mexanizmini zanjiriga 8.6 a – rasmda ko’rsatilganidek qilib, ko’prik sxemasi bo’yicha ulangan to’rtta diod tutashtirilsa, undan bir davr mobaynida tokning ikkita yarim to’lqini ham bir yo’nalishda o’tadi va asbobdan o’tayotgan tokning o’rtacha qiymati, ya’ni asbobning sezgirligi ikki marta ortadi

8.6 rasm

Bu holda magnitoelektrik asbob ko’rsatkichining og’ishi zanjiridagi tokning amplituda qiymatiga proporsional bo’lib, quyidagicha ifodalanadi:

va ikkita yarim davrli to’g’rilanish sxemasi bo’yicha ulangan magnitoelektrik asbobning sezgirligi quyidagiga teng bo’ladi.
,
bu yerda S_I – asbobning sezgirligi.
To’g’rilagichli magnitoelektrik asboblar kichik ya’ni millivoltlardagi va yuqori kuchlanishlarni hamda kichik va yuqori toklarni o’lchashda qo’llaniladi.
To’g’rilagichli magnitoelektrik asboblarda ishlatiladigan diodlarning to’g’rilash koeffitsienti [K_t = f (t^○, U, f)] temperaturaga, qo’yilgan kuchlanishga va chastota o’zgarishidan hosil bo’ladigan xatoliklar shunt qarshiligi, kondensator C, induktivlik g’altagini ulash bilan kompensatsiyalanadi.
To’g’rilagichli asboblarning afzalligi:
- sezgirligi yuqori;
- iste’mol quvvati kam.
Ularning kamchiligi:
- aniqligi aytarlik yuqori emas;
- ko’rsatkishi o’lchanadigan kattalikning egri chizig’i shakliga bog’liq.
8.5 Termoelektrik o’zgartkichlar.

Termoelektrik o’zgartkichlar termopara (termojuftlik) va qizdirgichdan iborat bo’lib, magnitoelektrik o’lchash mexanizmi bilan birgalikda termoelektrik asbobni tashkil etadi. Termoelektrik asboblar ikki xil metalldan tayyorlangan (simlardan) termopara va elektr o’lchash mexanizmidan iborat bo’ladi. Simlarning bir uchi bir – biriga kavsharlanadi, ya’ni o’lchanayotgan muhitga tegib turgan joyi 1 (issiq ulanma), 2.3 uchlari esa (sovuq ulanma) elektr o’lchash asbobga ulanadi (8.7 a - rasm). Simlarning kavsharlangan va asbobga ulanadigan uchlari temperaturasi har xil bo’lsa, termopara bilan o’lchash asbobidan iborat zanjirda elektr yurituvchi kuch hosil bo’ladi.

Termoparani, termoelektr yurituvchi kuchni o’lchashda termoelektrik o’zgartkich va uni o’lchash asbobi bilan ulanishining turli usullari qo’llaniladi. (8.7 a,b,v – rasm).