O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti «Kasbiy ta’lim» kafedrasi

Mutaxassis faoliyatini o‘quv jarayonida modellashtirish tamoyili 
Modellashtirish orqali mazmun va maqsadlarni isbotlash uchun engilliklarini 
oldin o‘zlashtirish, o‘qitish metodlarini o‘quv rejasi va o‘quv dasturini olish mumkin. 
Didaktikaning vazifalari quyidagilardan iborat: 
- ta’lim jarayonlari va ularni amalga oshirish shartlarini ta’riflash va 
tushuntirish; 
- ta’lim jarayonini yanada mukammal tashkil etish, ya’ni, ta’lim tizimlari va 
texnologiyalarini ishlab chiqish; 
- ta’lim jarayoni uchun xos bo‘lgan umumiy qonuniyatlarni aniqlash, 
omillarini tahlil qilish va ta’riflash. 
Ta’lim muassasasining maqsadi
– o‘quvchilarda arb madaniyati ijtimoiy 
qoidalari, talablari va ko‘zlagan maqsadlariga mos keladigan moslashtiruvchi “xulqiy 
repertuar”ni shakllantirishdir. SHu bilan bir vaqtda, “xulqi” atamasi bilan “insonga 
xos hamma ta’sirlanishlar – uning fikrlari, sezgi va harakatlari” ifodalanadi 
(R.Tayler). 

---

227 
O‘quv rejasi 
deb, o‘qitiladigan fanlar, o‘qitish uchun ajratilgan soatlar va 
o‘quv yilining tuzilishini belgilab beruvchi davlat hujjatiga aytiladi. 
O‘quv rejasi – barcha umumta’lim maktablarida so‘zsiz amal qilinishi lozim 
bo‘lgan davlat hujjatidir. Unda sinflar bo‘yicha o‘rganilishi lozim bo‘lgan o‘quv 
fanlari va o‘sha fanlar uchun ajratilgan o‘quv soatlari ko‘rsatilgan bo‘ladi. 
O‘quv dasturi 
– o‘quv rejasi asosida ishlab chiqiladi. O‘quv dasturi har bir 
o‘quv fanining o‘qitish uchun ajratilgan bilim hajmi, tizimi va g‘oyaviy – siyosiy 
yo‘nalishini aniqlab beradigan davlat hujjatidir. 
O‘quv dasturida o‘quv yili davomida har qaysi sinfda alohida fanlar bo‘yicha 
o‘quvchilarga beriladigan ilmiy bilim, ko‘nikma va malakalarning hajmi belgilab 
beriladi. Dasturda har qaysi o‘quv fanlarining mazmuni izchillik bilan yoritiladi va 
ma’lum mavzular orqali ko‘rsatiladi. Ma’lum mavzu yuzasidan o‘quvchi 
o‘zlashtirishi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalar qisqacha ifodalab beriladi. 
Darslik 
– o‘quv jarayonining zarur qismidir. Ko‘p vaqtlardan beri u 
o‘qitishning eng muhim vositasi xisoblanar edi. 
Har bir o‘quv fanining mazmuni darslikda batafsil yoritiladi. Darslik tegishli 
fanga oid ilmiy bilim asoslarini dasturga va didaktika talablariga muvofiq ravishda 
bayon qiluvchi kitobdir. 
Malaka 
– bilimlarga asoslanib mashq yordamida aylangan faoliyatning 
avtomatlashgan komponenti hisoblanadi. Malaka tez va aniq bajarish bilan bog‘liq 
bo‘lgan ko‘nikmalarning avtomatlashgan elementlari sanaladi. Malakalar 
bajarilayotgan faoliyatning faqat mahorat tomonini, ya’ni ayrim harakatlarni 
ifodalaydi.