Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

 
 
 
 

---

87 
VII bob. XORIJIY VALYUTA BOZORI 
7.1. Xorijiy valyutalar bozori tashkiliy jihatlari 
Dunyodagi aksariyat mamlakatlarning oʻzlarining milliy valyutalari mavjud. 
Masalan: AQSHda AQSH dollari; Yevropa ittifoqida yevro; Brazilyada real; 
Rossiyada rubl; Xitoyda yuan va boshqalar. Ushbu mamlakatlar orasida amalga 
oshiriladigan savdo sotiqlar turli xil valyutalarni ayriboshlash (yoki boshqa 
valyutadagi bank depozitlarini shakllantirish) jarayonlarini oʻz ichiga oladi. Agarda 
Braziliyadagi biror bir firma xorijiy mamlakatdan biror bir mahsulot yoki aktivni 
sotib oladigan boʻlsa, Braziliya reali yoki ushbu valyutadagi bank depoziti boshqa 
valyutaga ayriboshlanadi. Valyutalar hamda maʼlum bir valyutada shakllantirilgan 
bank depozitlari savdosi xorijiy valyuta bozori (FOREX)da amalga oshiriladi. 
Xalqaro valyuta bozori yuqorida taʼkidlanganidek turli mamlakatlarning 
valyutalari oldi sotdisi amalga oshiriladigan bozor hisoblanadi. Dastlab Foreks 
faqatgina sayohat qiluvchilar yoki savdogarlar tomonidan oʻz davlatlaridan boshqa 
davlatga borganlarida valyutani ayriboshlash uchun ishlatilgan. Hozirgi kunda esa 
bu atama asosan investitsiya kiritib, foyda olish mumkin boʻlgan manba sifatida 
qaraladi. Statistik maʼlumotlarga nazar soladigan boʻlsak, foreksda oʻz faoliyatini 
boshlaydigan yangi treyderlarning aksariyat qismi aniqrogʻi 90-95 foizi oʻz 
pullarini qanday qilib yoʻqotganini tushunmagan holda ushbu bozorni tark etishadi. 
Bugungi kunda foreks dunyoning eng katta moliyaviy bozori hisoblanib, undagi 
kunlik oʻrtacha tranzaksiyalar miqdori taxminan 5 trillion AQSH dollarini tashkil 
etadi (2018 yil yanvar holatiga koʻra) va bu koʻrsatkich yil sayin oshib bormoqda. 
Fond birjasidan farqli oʻlaroq, valyuta bozori tartibga solinmagan bozor 
hisoblanadi. Har bir tranzaksiya yopiq tarzda boʻlib, tomonlarning kelishuviga 
koʻra amalga oshiriladi. Xalqaro valyuta bozori kuniga 24 soat, haftasiga 5,5 kun 
ishlaydi yaʼni yakshanba kuni 12:00 soʻng jumaga qadar ishlaydi. Foreksda 
markaziy banklardan tortib individual investorlar kabi bir qator ishtirokchilar 
valyutalar boʻyicha kelishuvlarni amalga oshiradi. Davlatlar Markaziy 
banklarining oʻz valyuta zaxiralarini qaysi valyutada shakllantirishidan kelib 
chiqqan holda Foreksda asosan qaysi valyutalar qatnashishini bilib olish mumkin. 

---

88