O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

 O’SOK
ning rivojlanishiga kattadir. Chekuvchilar orasida 
qaytmas obstruktsiya tez rivojlanadi. 
O’SOK
da chekuvchilar orasida 
hansirash 10-15 yil oldin paydo bo’ladi, o’rtacha 40 yoshlarda. 
Adabiyotlarda 
yozilishicha 
Bronx 
giperreaktivligi 
va 
E 
giperimmunoglbulinemiyasi hamda chekish 
O’SOK 
rivojlanishini 
tezlashtirar ekan. Uzoq yillar davomida chekish mukotsiliar apparatning 
drenaj funksiyasini susaytiradi, ikkinchi tomondan tabak maxsulotlari 
tutuni va boshqa yuqorida aytilgan zararli tasurotlar bronxlar shilliq 
qavatini gepersekretsiyasiga olib keladi. Bu o’z navbatida qadoqsimon 
hujayralarni ko’payishi hisobiga va ularni shilliq sekretni meyorga 
nisbatan (100-150 ml) ko’p miqdorda ishlab chiqarishi va kipriksimon 
hujayralarni kamayishi va egiluvchanlik xususiyatini meyorga nisbatan 
(1 sekundda 15 marta egiladi) pasayishi hisobiga yuz beradi. Ko’p 
miqdorda ishlab chiqarilgan shilliq sekretni reologik xususiyati ham 
o’zgarib, quyuq va yipishqoq bo’lib qoladi. Meyorda sog’lom kishilarda 
shilliq sekret 1 minutda 10 mm harakatlanishi kerak, quyuq va 
yopishqoq bo’lib qolgan shilliq sekret harakati patologiyada sysayadi. 
Yopishqoq va quyuq balg’am va tabak maxsulotlari tutuni, sanoat 
chiqindilarini zararli tasiri, bakteriyalar hamda viruslar toksinlari tsiliar 
hujayralar va respirator traktning himoya funksiyasida ahamiyati katta 
bo’lgan kipriksimon epiteliylari faoliyatini susaytiradi. Bu hujayralar 
faoliyatini susayishi Bronx shilliq qavatida ko’p miqdorda mutsinlarni 
reabsorbtsiyasi bilan bog’liqdir.
O’SOK 
ning xuruji respirator tizimda 
yallig’lanish jarayonlarini rivojlanishi bilan kechadi, bu esa bronxlarda 
havo o’tishini qiyinlashtiradi hamda klinik belgilarini yuzaga chiqishiga 
olib keladi (Салаева). Malumki bronxlarning shilliq balg’amdan 
tozalanishi uning reologik xususiyatidan va kipriksimon epiteliylarni 
koordinatsion ishidan hamda bronx devorining silliq mushaklari 
qisqarishi bilan bog’liq.
O’SOK 
rivojlanishiga professional hayotdagi 
noqulay sharoitlar, ishtimoiy va iqtisodiy sharoitlar, iqlim, (tuman va 
namlikning yuqoriligi) ning ham ahamiyati katta. Professional 
noqulayliklardan asosan kadmiy va kremniy changlarining ahamiyati 
katta, paxta, bug’doy va qog’oz, ko’mir, kvarts, tsement changlarini ham 
etibordan qochirmaslik kerak. Amiak, xlor, kislota, oltingugurt 
angidridi, fosgen, gaz va elektrosvarka gazlari va parlari kabi zararli 

---

82 
omillarning ham kasallik rivojlanishiga ahamiyati katta. Ish joyidagi 
yuqori harorat, shamol (skvozniyak), yuqori namlik va past harorat 
kasallikni xurujini tezlashtiradi. Kasallik sezon xarakterga ega bo’lib 
xuruji kopincha namlik baland bo’lganda, ko’pincha qish va bahorda 
kuchayadi.