O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

kuchayib boradi.
Kasallikning patogenezi.
Kasallikni rivojlanishiga o’pkadagi 
mahalliy himoya jarayonlarini ahamiyati katta va bularni spetsifik va 
nospetsifik mexanizmga bo’lish mumkin. Alveolyar makrofaglari 
tomonidan amalga oshiriladigan fagotsitoz jarayoni nospetsifik 
mexanizmdir. Mahalliy spetsifik himoya jarayonlariga esa-mukotsiliar 
apparat - kipriksimon hujayra faoliyati va shilliq sekretning reologik 
xususiyati kiradi; gumoral zveno - immunoglobulinlar, lizotsim, 

---

83 
laktoferrin, antiproteaza, complement va interferon; hujayra zvenosiga - 
alveolyar makrofaglar, neytrofillar, limfotsitlar va b.q. kiradi. Bulardan 
eng asosiy vazifa mukotsiliar apparatga yuklangan va respirator traktda 
himoya funksiyasini bajaradi. Chunki bronxlarni shilliq sekretdan 
tozalash branxlardagi shilliq sekret reologik hususiyatiga, kipriksimon 
epiteliylarning funktsiyasi va bronx daraxtining silliq mushaklari 
qisqarishiga bog’liq.
Yuqorida aytganimizdek uzoq yillar davomida chekish mukotsiliar 
apparatning drenaj funksiyasini susaytiradi, ikkinchi tomondan tabak 
maxsulotlari tutuni va boshqa yuqorida aytilgan zararli tasurotlar 
bronxlar shilliq qavatini gepersekretsiyasiga olib keladi. Ko’p miqdorda 
ishlab chiqarilgan shilliq sekretni reologik xususiyati ham o’zgarib, 
quyuq va yipishqoq bo’lib qoladi. Yopishqoq va quyuq balg’am va 
tabak maxsulotlari tutuni, sanoat chiqindilarini zararli tasiri, bakteriyalar 
hamda viruslar toksinlari tsiliar hujayralar va respirator traktning himoya 
funksiyasida ahamiyati katta bo’lgan kipriksimon epiteliylari faoliyatini 
susaytiradi. Shilliq sekretni reologik xususiyati o’zgarishi bilan uning 
tarkibi ham o’zgaradi. Sekret tarkibida mikroblarga va viruslarga qarshi 
bo’lgan nospetsifik immunitet komponentlari miqdori pasayadi. Bular 
interferon, laktoferrin va lizotsim hamda sekretor immunoglobulin A 
lardir. Bular hammasi mukotsiliar transportni buzilishiga, mukotsiliar 
yetishmovchilikka, 
bronxlarda 
shilliq 
sekret 
to’planishiga va 
mikroorganizmlarni ko’payishiga olib keladi. 
Mukotsiliar transportni buzilishi hisobiga yallig’lanish jarayoni 
kuchayadi, neytrofillar emigratsiyasi yuzaga keladi, ularni faollashtiradi. 
Faollashgan neytrofillardan nafas yo’llarida kislorodning erkin 
radikallari (superoksid, vodorod peroksidi, gipoxlorit kislota) hosil 
bo’ladi. 
O’SOK 
da emfizemaning rivojlanish mexanizmi. 
Terminal bronxiolalarni tarmoqlanishi atsinus deb yuritiladi. Mana 
shu terminal bronxiolalarda shilliq sekret to’planishi natijasida 
alveolalarda qoldiq havo hajmi ko’payib va alveolalarda bosim ortib, 
ular cho’ziladi. Surunkali yallig’lanishlarda terminal bronxiolalarda 
neytrofillar to’planadi va bulardan proteaza, elastaza, L-laktaza, 
ximotripsin, ribonukleaza fermentlari ajraladi. Ushbu fermentlar 
o’pkaning elastik to’qimalarini shikastlab tsentratsinar emfizema 
rivojlanishiga olib keladi. Meyorda bu fermentlarga qarshi antiproteaza 
fermentlari