O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Aralash yoki bronxovеzikulyar nafas
- bunda nafas shovqini 
nafas olish fazasida vеzikulyar nafasni, nafas chiqarishda esa bronxial 
nafasni eslatadi. Asosan krupoz pnеvmoniyani oxirgi bosqichida, 
pnеvmosklеroz, o’choqli pnеvmoniya, infiltrativ o’pka silida eshitiladi. 

---

62 
Qo’shimcha nafas shovqinlari
Qo’shimcha nafas shovqinlari asosiy nafas shovqinlari bilan 
birgalikda nafas yo’llari yoki o’pka to’qimasi, parietal va vitseral plevra, 
perikardda 
patologik o’zgarishlar yuzaga kеlganda eshitiladi. 
Qo’shimcha nafas shovqinlariga kiradi: Xirillashlar, krеpitatsiya, 
plеvraning ishqalanish va 
plevra perikardial
shovqini. 
Xirillashlar
(ronchi) - quruq va nam bo’ladi. Xrillashlar traxeya va 
bronxlar yallig’lanishi yoki o’pkada bo’shliq hosil bo’lishi natijasida 
yuzaga keladi. Xirillashlar 2 xil bo’lib, quruq va nam bo’ladi. 
Quruq xirillashlarni 3 xil turi tafovut qilinadi va bronxlar torayishi 
natijasida yuzaga kelib, hamma bronxlar torayishi-bronxial astmada, 
notekis torayishi- bronxitlarda va o’choqli torayishi - tuberkulyozda, 
bronxlar o’smasi natijasida eshitiladi. Bular quyidagi sabablar tufayli 
vujudga keladi;
-Bronxlar silliq mushaklari torayishi natijasida, ichki hajmini 
kichrayishi; 
-Yallig’lanish natijasida bronxlar shilliq qavatini shishi tufayli; 
-Bronxlarda shilliq balg’amni to’planishi va ularni bronxlarda 
harakati natijasida; 
-Bronxlar devorida fibroz to’qima o’sishi tufayli vujudga keladi. 
Bronxlardan nafas olib chiqarish aktida havo o’tganda balg’am uyon 
buyonga harakatlanib bronxning teskari devoriga ipsimon yopishadi. 
Quruq 
xrillashlar 
baland 
(diskant-ronchi 
sibilants) 
yoki 
hushtaksimon, past (basovie-ronxi sonoris), g’o’ng’irlovchi xrillashlarga 
bo’linadi. Past chastotali quruq xirillashlar - katta kalibrdagi bronxlar 
ustida eshitiladi (proksimal bronxlarda). 
Go’ng’irlovchi quruq xirillashlar - o`rta kalibrdagi bronxiolalar 
ustida eshitiladi. Hushtaksimon, chiyillovchi (distantsiyali) quruq 
xirillashlar - mayda kalibrli bronxiolalar ustida eshitiladi (distal 
bronxiolalar), asosan bronxial astma bilan kasallangan bemorlarda 
eshitiladi. 
Quruq xirillashlar asosan nafas aktini har ikkala fazasida ham 
eshitiladi, yo’talgandan kеyin eshitilish joyi o’zgaradi, doimiy emas 
(o’tkir va surunkali bronxit, bronxial astma). Quruq xrillashlar 
yo’talganda pasayishi yoki kuchayishi mumkin. Nam xirillashlar asosan 
bronx va bronxiolalarda suyuq bronxial sеkrеtni to’planishi natijasida 
yuzaga kеladi. Bronxlar kalibriga ko’ra quyidagi turlari tafovut qilinadi: 

---

63 
Yirik kalibrli - yirik pufakchali-yirik bronxlar va o’pka bo’shliqlarida, 
katta bronxoektaz, abtses, kavernalarda kuzatiladi. O’rta kalibrli - o’rta 
pufakchali- o’rta bronxlarda. Mayda kalibrli - mayda pufakchali-mayda 
bronxlar zararlanganda eshitiladi.