O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Isitma
Isitma va uni o’lchash
. 1758 yilda de Gayen termometriyani taklif 
etgan. Tekshirish usullari orasida termometriya, ya’ni tana haroratini 
o’lchash alohida o’rin tutadi. Bemorlarda termometriya og’izdan, qo’ltiq 
ostidan, rektal, vaginal o’tkazish mumkin. Tana haroratining o’zgarishi 
ko’pincha kasallikning dastlabki belgilaridan hisoblanadi. Sog’lom 
odam harorati 36-36,8
0
C atrofida bo’ladi. Kun davomida harorat juda 
kam o’zgarib, 0,3 -0,5
0
C, ba’zan 1
0
C ni tashkil qiladi, chunki 
organizmda issiqlik paydo bo’lish va chiqarilish darajasi boshqarilib 
turiladi. Odatda, sog’ odamda jismoniy mehnatdan, to’yib ovqat 
yegandan so’ng, juda issiq xonada, kuchli hayajonlanganda harorat bir 
oz ko’tarilib, uyqudan keyin bir oz pasayadi. Agar harorat 37-38ºC 
atrofida bo’lsa, subfebril isitma, 38-39
0
C bo’lsa, o’rtacha isitma, 39ºC
dan yuqori bo’lsa, baland isitma deyiladi. Bemor juda holsizlanganda, 
surunkali intoksikatsiyalarda harorat pasayishi (gipotermiya) mumkin 
(36ºC dan kam). Harorat ko’tarilishi bemorning ahvoliga ta’sir qiladi. 
Bemor holsizlanadi, og’zi quriydi, ajratilgan siydikning miqdori ancha 
kamayadi, ozib ketadi. Harorat 1ºC ga ko’tarilsa, puls taxminan 8 -10 
taga ko’payadi, faqat ba’zi kasalliklarda (meningit, ich terlama) puls 
haroratning ko’tarilishidan orqada qoladi. Harorat 1
0
C ga ko’tarilganda 
nafas olish ham minutiga 4-5 martaga ko’payadi. Agar harorat 
ko’tarilsa, qaltirash paydo bo’ladi. Bunday sezgi teri tomirlarining 
birdan qisqarishidan yuzaga keladi. Bemor qaltiraganda terining rangi 
oqaradi, tirnoqlar ko’karadi va teri usti o’rdak terisiga o’xshab ketadi. 
Kasallikning kechishida haroratning bir sutkada o’zgarib turishiga 
qarab, isitmaning bir necha xili farqlanadi. 

---

31