O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
16.3. Davlat sog„liqni saqlash muassasalarining tarkibi, 
ularning xarajatlarini rejalashtirish va byudjetdan 
moliyalashtirishning xususiyatlari
 
Ijtimoiy sohalar faoliyatini rejalashtirishning bir necha o‗n 
yilliklar davomida shakllangan tartiblarga muvofiq, davlat 
sog‗liqni saqlash muassasalari faoliyatini rejalashtirish odatda 
quyidagi bosqichlarda amalga oshiriladi: 
1.Aholi soni va uning tibbiyot muassasasidagi o‗rinlarga 
ehtiyoj me‘yorlari asosida tibbiy muassasaning ishlab chiqarish 
quvvatlari (u yoki bu profil yo‗nalishlari bo‗yicha o‗rinlar - 
koykalar soni)ni aniqlash. 
2.Muayyan muassasa uchun o‗rnatilgan namunaviy shtat 
normativlari bo‗yicha zarur shtat normativlari sonini hisoblab 
topish. 
3.Koykalar 
soni 
va 
tuzilishi(terapevtik, 
xirurgik, 
nevrologik)ga ko‗ra ish hajmini rejalashtirish. 

211
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining «O‗zbekiston Respublikasi aholisiga 2017-

2021-yillarda ixtisoslashtirilgan tibbiy yordam ko‗rsatishni yanada rivojlantirish 
chora-tadbirlari to‗g‗risida»gi qaroriga sharh. O‗zbekiston Respublikasi qonun 
hujjatlari to‗plami, 2017-y., 25-son, 532-modda. 

---

444 
4.Shtatlar jadvali, ishlab chiqarish quvvatlari va koykalar 
ishining ko‗rsatkichlari(koyka-kunlar soni)ga asoslanib tibbiyot 
muassasasini saqlash uchun moliyaviy resurslarga bo‗lgan 
ehtiyojni aniqlash. 
Davlat sog‗liqni saqlash tizimidagi har bir muassasaning 
ishi operativ tarmoq ko‗rsatkichlari, masalan, kasalxonalardagi 
o‗rinlarning o‗rtacha yillik soni (jami va o‗rinlar profillari 
bo‗yicha), bir yilda o‗rinlarning ishlash kunlari soni, o‗rin-
kunlar miqdori, barcha toifadagi xodimlar bo‗yicha o‗rtacha 
yillik shtatlar birligi soni, ambulatoriya-poliklinikalarda vrach 
qabullari soni bilan tavsiflanadi.
Davolash-profilaktika 
muassasalari 
aholiga 
tibbiy 
xizmatlarni asosan ikki shaklda ko‗rsatadi: kasalxonaga 
yotqizib statsionar (turg‗un) davolash va ambulatoriya-
poliklinikada tibbiy xizmat ko‗rsatish. Turg‗un davolash 
muassasalarining asosiy ko‗rsatkichlaridan biri – o‗rin-kunlar 
soni bo‗lsa, ambulatoriya-poliklinika muassasasining asosiy 
ko‗rsatkichini vrach qabullari soni va uning asosida 
aniqlanadigan vrach lavozimlari soni tashkil qiladi. Muassasa 
xarajatlarini rejalashtirishda o‗rin-kunlar soni, vrach qabullari 
soni hamda vrach lavozimlari soni kabi ko‗rsatkichlar, 
shuningdek, ularga nisbatan o‗rnatilgan xarajat me‘yorlari asos 
qilib olinadi.
2001-2010-yillarda sog‗liqni saqlash tizimidagi islohotlar 
yo‗nalishlaridan biri birlamchi tibbiyot muassasalarini 
boshqarish va moliyalashtirishning yangi usullariga o‗tish, 
byudjet mablag‗larini taqsimlashning jahon amaliyotida 
ma‘qullangan jon boshiga qarab rejalashtirish uslublarini joriy 
qilishdan iborat bo‗ldi. Ana shu dasturiy vazifani bajarish 
doirasida bir qator hukumat qarorlari qabul qilindi va 
amaliyotga tatbiq etildi. Ularga ko‗ra qishloq hududlarida 
joylashgan qishloq vrachlik punktlari (QVP) va qishloq vrachlik 
ambulatoriyalari 
(QVA) 
qayta 
tashkil 
qilindi, 
ularni 
moliyalashtirish makaziy tuman shifoxonasi tarkibidan 
chiqarilib, bevosita viloyatlar sog‗liqni saqlash boshqarmalariga 

---

445 
o‗tkazildi, birlamchi tibbiyot-sanitariya yordamini ko‗rsatish 
(BTSYOK) muassasalariga yuridik shaxs maqomi berildi, ular 
xarajatlarini rejalashtirish va moliyalashtirishda ularga 
biriktirilgan aholi soni, har bir aholi birligi uchun o‗rnatilgan 
xarajat me‘yorlari va aholining yoshi, jinsi, aholi zichligi va 
boshqa ko‗rsatkichlarga ko‗ra o‗rnatiladigan tuzatuvchi 
koeffitsientlarni qo‗llash tartiblariga o‗tildi. Bu tartiblar tajriba 
tariqasida avval bir necha viloyatda, so‗ngra esa butun 
mamlakat bo‗yicha BTSYOK muassasalari xarajatlarini 
rejalashtirish jarayoniga tatbiq etildi va bir kishi hisobiga 
xarajatlar 
normatividan 
kelib 
chiqib 
moliyalashtirish 
sharoitlariga bosqichma-bosqich o‗tkazildi. 
BTSYO qishloq muassasalari byudjetini hisobot davridagi 
sanitariya-epidemiologiya nazorati xizmati xarajatlari, kapital 
qo‗yilmalar va markazlashtirilgan tadbirlar xarajatlarini istisno 
etgan holda viloyat sog‗liqni saqlash umumiy byudjetiga bo‗lish 
yo‗li bilan aniqlanadi.
Bunda 
alohida 
olingan 
BTSYOK 
muassasasini 
moliyalashtirishning yillik hajmi tuzatish koeffitsientlaridan 
(jins-yosh tarkibi va aholi zichligi) foydalanilgan holda bir kishi 
hisobiga 
xarjatlarning 
bazaviy 
normativi 
va 
BTSYO 
muassasasiga biriktirilgan aholi soni hisobidan kelib chiqib 
belgilanadi. Har bir keyingi rejalashtiriladigan yilga bir kishiga 
xarajatlarning 
bazaviy 
normativi 
belgilangan 
tartibda 
aniqlanadigan indeksatsiya koeffitsiyentlari hisobga olingan 
holda hisoblab chiqiladi. Qoraqalpog‗iston Respublikasi Moliya 
vazirligi va Sog‗liqni saqlash vazirligi, viloyat hokimliklari 
moliya boshqarmalari va sog‗liqni saqlash boshqarmalari 
BTSYO qishloq muassasalari byudjetlarini hisoblab chiqadi va 
ularni xarajatlar guruhiga bo‗lmasdan bitta summa bilan 
BTSYO muassasalariga yetkazadi. BTSYO qishloq muassasalari 
belgilangan 
tartibda 
moliya 
organlarida 
ro‗yxatdan 
o‗tkaziladigan xarajatlar smetasi, shtat jadvalini ajratilgan 
byudjet doirasida mustaqil ishlab chiqadi va tasdiqlaydi.

---

446 
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining ―O‗zbekiston 
Respublikasida sog‗liqni saqlash tizimini isloh kilish davlat 
dasturi to‗g‗risida"gi 1998-yil 10-noyabrdagi PF-2107-sonli 
farmoniga va O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahka-
masining 1999-yil 5-martdagi ―Farg‗ona viloyatida sog‗liqni 
saqlashning boshlang‗ich bo‗g‗inini isloh kilish loyihasini 
amalga oshirish to‗g‗risida‖gi 100-sonli qaroriga muvofiq 
―Salomatlik-1‖ loyihasini amalga oshirish doirasida Xalqaro 
tiklanish va taraqqiyot banki ishtirokida Farg‗ona, Sirdaryo, 
Navoiy viloyatlarida hamda Qoraqalpog‗iston Respublikasi va 
Xorazm viloyatining uchta tumanida qishloq vrachlik 
punktlarini, qishloq vrachlik ambulatoriyalari va feldsher-
akusherlik punktlari komplekslarini bir kishi hisobiga 
xarajatlar 
normatividan 
kelib 
chiqib 
moliyalashtirish 
mexanizmi joriy etilgan. 
Sog‗liqni 
saqlash 
sohasida 
islohotlarni 
yanada 
chuqurlashtirish, barcha BTSYOKning qishloq muassasalarida 
moliyalashtirishning yangi mexanizmini yoyish va uni BTSYO 
ayrim shahar muassasalarida eksperiment sifatida joriy etish, 
shuningdek, ―Salomatlik-2‖ va ―Ayollar va bolalar sog‗ligini 
mustahkamlash‖ dasturlari doirasida boshlang‗ich tibbiy-
sanitariya yordami muassasalarini boshqarishni takomil-
lashtirish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2005-yil 28-
sentyabrda O‗zbekiston Respublikasi ―Sog‗liqni saqlash 
muassasalarini moliyalashtirish va boshqarish tizimini yanada 
takomillashtirish to‗g‗risida‖gi 217-sonli qarori qabul qilindi. 
Ushbu 
qaror 
bilan 
BTSYO 
qishloq 
muassasalarini 
Qoraqalpog‗iston Respublikasi va Xorazm viloyatida – 2005-yil 
1-oktyabrdan boshlab, Andijon, Buxoro, Namangan va 
Surxondaryo viloyatlarida – 2006-yil 1-yanvardan boshlab, 
Jizzax, Qashkadaryo, Samarqand va Toshkent viloyatlarida – 
2007-yil 1-yanvardan boshlab bir kishi hisobiga xarajatlar 
normatividan kelib chiqib moliyalashtirish sharoitlariga 
bosqichma-bosqich o‗tkazish nazarda tutildi. 

---

447 
Shuningdek, O‗zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi 
bilan birgalikda ―Ayollar va bolalar sog‗ligini mustahkamlash" 
loyihasi bo‗yicha O‗zbekiston Respublikasi bilan OTB 
o‗rtasidagi qarz bitimiga muvofiq, tuman (shahar) sog‗liqni 
saqlash turg‗un muassasalarini