Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti

So‘zlab berish. 
O‘quvchilar matnni so‘lab berishlari kerak bo‘ladi. Ushbu 
turdagi mashq ham o‘qib, ham so‘zlab berish orqali o‘quvchining o‘qish 
salohiyatini rivojlantirishda yordam beradi.So‘zlab berish jarayonida matndagi 
shaxs o‘zgartirilsa bo‘ladi, agarda yozuvchi birinchi shaxsda gapirgan bo‘lsa, 
o‘quvchi uni uchinchi shaxsdan gapirishi kerak, agarda yozuvchi tomonidan 
so‘zlab berilgan biron bir voqea bo‘lsa, o‘quvchi voqea ichidagi biron bir 
obrazni birinchi shaxsda so‘zlab berishi kerak. 
Muhokama. 
O‘qish matni bo‘yicha berilgan bir nechta savollardan so‘ng 
muhokamaga kirishiladi. Aslida muhokama bu o‘qish darsi uchun mo‘ljallangan 
mashq emasdek tuyuladi. Lekin,o‘quvchilarning bilim salohiyatlarini bilib 
olishda muhokama mashqi ham har qanday vaqtda bizga asqotadi.Ba’zida, bir 
xil savolga ikkita talabadan bir-biriga o‘xshamagan javoblar hamda fikrlar 
berilishi mumkin.Shu tariqa o‘qituvchi qisqa muddatda boshqa o‘quvchilarning 
fikrlarini ham eshtishi mumkin. Bunda o‘qituvchi, avvalo, o‘qish matnini 
chuqurroq o‘rganishga undaydi, qolaversa, dars jarayoniga faollikka erishadi. 
Tez o‘qish – o‘qish texnologiyasining asosiy qismlaridan biri.O‘qishdagi 
tezlik uncha e’tibor qaratilishi shart bo‘lmagan qirra desak adashamiz, chunki 
bunday mashqlar o‘qish qobilayatini o‘stirishda eng muhim, eng asosiy ajralmas 
bo‘limidir. 
Bulardan tashqari xitoy tilida berilgan matnni o‘qish jarayonida o‘quvchilar 
ko‘pincha so‘zlarni yoki iyerogliflarni bitta-bittalab o‘qishga o‘rganib 

---

129 
qolishgan.Agar o‘quvchi shu tariqa o‘qishni davom ettirsa o‘qish tezligini 
oshirishda juda qiynaladi.O‘qish tezligini oshirish uchun ular, avvalambor, 
o‘qish jarayonida birliklarni qo‘shib o‘qishni mashq qilishlari kerak.Bir 
bo‘g‘inli so‘zlar yoki iyerogliflarni alohida emas, ular birlashgan qismlari bilan,
ya’ni so‘z birikmalari bilan qo‘shib o‘qishlari kerak. Bu sanash usuliga o‘xshab 
ketadi. Agar yuzta kitobni sanash kerak bo‘lsa, ular bitta bittalab sanalsa besh 
yuz marta to‘xtalib sanaladi. Agar ular beshta-beshtadan sanalsa, faqatgina 20 
marta to‘xtalib sanaladi xolos. Shu tariqa sanash ancha tezlashadi. Matnni 
o‘qishda ham ana shunday hodisa ro‘y beradi, birliklarga bo‘lib o‘qilsa o‘qish 
tezligi ancha oshadi.