O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

Markazlashtirish 
– korxona bo‘linmalari va xizmatlaridagi 
xodimlar funksiyalarini oqilona markazlashtirish, tezkor boshqarish 
funksiyalarini quyi bo‘g‘inlar ixtiyoriga berish. 
Boshqaruv me’yorlari 
– har bir bo‘g‘in rahbariga bo‘ysunuvchi 
xodimlar miqdorining oqilona bo‘lishi. Amaliyotda korxona yuqori 
bo‘g‘ini rahbarlariga bo‘ysunuvchi xodimlar 4–8 kishini, o‘rta bo‘g‘inda 
(funksiyali rahbarlar) – 8–20 kishini, quyi bo‘g‘inda (katta ustalar, 
usta-brigada boshliqlari) – 20–40 kishini tashkil etishi maqsadga 
muvofiqdir. 
Huquq va majburiyatlar mushtarakligi 
– bu korxona bo‘linmalari 
va personalning huquq va majburiyatlari mushtarak bo‘lishini taqozo 

---

57 
etadi. 
Vakolatlarning chegaralanishi 
– bu tamoyilga ko‘ra, liniya 
rahbarlari mahsulot ishlab chiqarishni ta’minlashga oid qarorlar qabul 
qilinishini, funksiyali rahbarlar mazkur qarorlarni tayyorlashlari va ular 
ijrosini ta’minlashlari kerak. 
Tejamkorlik 
– boshqaruv tashkiliy tuzilmasi uchun sarf-xarajatlar 
oqilona bo‘lishini anglatadi. Korxonalarda boshqaruvning tashkiliy 
tuzilmasi quyidagilardan, ya’ni: 
•
boshqaruv bo‘g‘inlari miqdori; 
•
personal miqdori; 
•
boshqaruv tashkiliy tuzilmasi turiga bog‘liq bo‘ladi. Shu 
bilan birga, boshqaruvning tashkiliy tuzilmasi: 
•
yuqori bo‘g‘in – korxona boshqaruvi markaziy apparati; 
• quyi bo‘g‘in – tarkibiy bo‘linmalar (ishlab chiqarishlar, sexlar, 
uchastkalar va boshqalar) boshqaruv apparatidan tashkil topadi. 
Boshqaruvning 
chiziqli 
(3.1-rasm) va 
funksiyali 
(3.2-rasm) tashkiliy 
tuzilmalari quyidagicha farqlanadi: 
Uchastka boshlig‘i 
Katta usta 
Katta usta 
usta 
usta 
Usta-brigada 
boshlig‘i 
Usta-brigada 
boshlig‘i