O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. X. Abdurahmonov, sh. R. Xolmo‘minov

teng muvozanatli ish haqi yoki teng muvozanatli 
bozor ish haqi, 
deb ataladi. Teng muvozanatli ish haqi hamma 
tomonidan qabul qilinishi sababli ustuvor bo‘ladi. Ishchi kuchi har xil 
turlarining bozor (ijtimoiy) bahosi shu tariqa belgilanadi. Amaliyotda 
bu kasbiy malaka guruhlari, xodimlar toifalari, ish staji, jinsi, 
tarmoqlar, mintaqalar bo‘yicha o‘rtacha statistik ish haqi hisoblanadi. 
 Ish haqi – “ishchi kuchi” tovari qiymatining pullik ifodasi 
yoki “ishchi kuchi” tovari qiymatining aylantirilgan shaklidir. 
Ish 
haqi miqdori ishlab chiqarish sharoitlari va bozor omillari – talab va 
taklif ta’siri ostida belgilanadi. 
Ishchi kuchining qiymati miqdor va sifat ko‘rsatkichlariga ega. 
Ish kuchining sifat ko‘rsatkichi 
muayyan ishlab chiqarish munosa-
batlarini aks ettiradi, xususan ishchi tomonidan o‘z ishchi kuchini 
sotishi va bu ishchi kuchining ish beruvchi tomonidan foyda olish 
maqsadida sotib olinishini ko‘rsatadi. 
Ishchi kuchi miqdor 
ko‘rsatkichi 
ishchi kuchini yaratish, rivojlantirish, saqlash uchun 
zarur bo‘lgan turmush vositalari qiymati bilan belgilanadi. 
Ishchi kuchi bozorida muayyan malaka, kasbkorga ega xodimlar 
sotuvchi bo‘lsa, 
xaridorlar 
- 
kompaniya va firmalardir. Maoshlar, 
tariflar, ishbay, vaqtbay shakldagi kafolatlangan ish haqi ishchi 
kuchining bahosi 
hisoblanadi. Ishchi kuchiga talab va taklif kasbiy 
tayyorgarlik darajasiga qarab uning o‘ziga xos iste’molchilari talabi 
5 
4 
3 
2 
1 
I
2
I 
I
1
Ish haqi
Talab
Taklif
9.11-rasm. Ish kuchi va taklifining mehnat 
narxiga ta’siri 

---

220 
hamda bu ishchi kuchiga ega xodimlar tomonidan taklif bo‘yicha 
takomillashtiriladi. 
Ish haqining quyidagi xususiyatlarini bilish lozim: 
–