O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Yer inshootlari bo‘shliqlarini qayta to‘ldirish
. 
Bo‘shliqlarni to‘ldirishda 
turli xil mexanizmlar qo‘llaniladi.Buldozerlar uchun ko‘plab ikki asosiy sxema 
qo‘llaniladi. (5.21-rasm). 
To‘g‘ri to‘ldirish sxemasida
buldozer transheyaga 
parallel harakat qilib doimo gruntni to‘plab uni yonga so‘radi va transheyani kichik 
portsiyalar bilan to‘ldiradi. Oldingi holatga qaytish orqaga yurish bilan bajariladi. 
Keyingi yurish oldingi yurishga parallel bo‘lib, faqat transheya tomonga 0.3...0.5 
m ga siljiydi. Bu sxema uzunligi 10...30 m bo‘lgan transheyalarni ularning chetida 
joylashgan grunt uyumidan to‘ldirishda va uncha katta bo‘lmagan qazilmalarni 
qazishda ma’quldir. 

---

158 
 
Yonlama to‘ldirish sxemasida 
buldozer transheyaga perpendikulyar yoki 
burchak ostida harakat qiladi. Grunt to‘planadi, oldinga harakatlanib transheya 
tomon ko‘chiriladi, to‘kiladi, orqa yurish bilan orqaga qaytiladi, surgich kengligi 
ulchovida yon tomonga siljiydi, yana yangi portsiya grunt bilan oldinga harakat 
qiladi 
Bino va inshootlarning yer osti qismini qurganda yer ishlari majmuasiga 
poydevorlar, kollektor, tunnel, kotlovan va transheyalarning yon bo‘shliqlarini 
qayta to‘ldirish kiradi. Qayta to‘ldirishni bajarish ko‘p hollarda ishlarni 
bajarishning tor sharoitlarida murakkablashadi. 
5.21 – rasm. Yer inshootlari qiyaliklarini buldozer yordamida grunt bilan to‘ldirish:
a – transheyalarni ko‘ndalang va qiya ko‘ndalang o‘tish bilan to‘ldirish; b – yer osti 
kollektori transheyasining yon bo‘shliqlari (pazuxlari)ni mokili sxema bo‘yicha to‘ldirish; v – 
buldozerning qiya holatdagi surgichi bilan harakatlanishi orqali kotlovan yon bo‘shliqlari 
(pazuxlari)ni to‘ldirish; 1 – grunt uyumi; 2 – gruntni qo‘lda to‘ldirish zonasi; 3 – buldozer 
harakatining yo‘nalishi; 4 – elektr- yoki pnevmatik shibbalagich. 

---

159 
5.22-rasm. Yon bo‘shliqlarni qayta to‘ldirish texnologik sxemasi: 
1, 2 – ekskavatorlar; 3, 4 − buldozerlar; 5 – vibroplita; 6 – samosval; 7 – 
trambovka(shibbalagich); 8 – inshootning yer osti qismi. 
Ensiz va chuqur bo‘shliqlarni (5.22-rasm) grunt bilan qayta to‘ldirish 
quyidagicha bajariladi. Grunt joylanadigan yerga avtosamosval yordamida 
keltirilib qazilma chetiga to‘kiladi, keyin kichik portsiyalar bilan buldozer 
yordamida so‘rilib bo‘shliqqa to‘kiladi va ekskavator bilan tekislanadi, 
shibbalagichni ketma-ket yurishi bilan qatlamlab zichlanadi..