O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

Kranosti to‘sinlarini almashtirish
. Tegishlicha yuk ko‘tarish qobiliyatiga 
ega bo‘lgan kran qurilmasdan foydalanishda almashtirish jarayoni odatdagi 
metodlar bilan amalga oshiriladi. Agar strelaning talab etilgan qulochida kranning 
yuk ko‘tara olish qobiliyati yetarli bo‘lmasa, to‘sin massasi esa kranning maksimal 
yuk ko‘tarish qobiliyatidan ortiq bo‘lmasa, u holda kran strelasini oldindan 
inshootning ustivor elementlariga mahkamlab bog‘lash zarur. Kranlardan 
foydalanishning imkoni bo‘lmagan hollarda ishlar chig‘irlar yordamida tutib 
to‘ruvchi tortqilardan foydalanib bajariladi. 
Ustunlarni almashtirish
. Tom yopmani bo‘laklarga ajratmasdan 
almashtirish tom yopma konstruktsiyalarini dastlab osib quyilishini ya’ni 
yuklanishni Ustunlardan boshqa yordamchi elementlarga uzatilishini talab etadi. 
Osib quyish stropil konstruktsiyalar tugunlari ostiga vaqtinchalik Ustun-tirgaklarni 
o‘rnatish yo‘li bilan amalga oshirilishi mumkin. Metall konstruktsiyalarning 
vaqtincha o‘rnatiladigan Ustunlarga tayanadigan tugunlari kuchaytirilishi kerak. 
Vaqtinchalik Ustun va stropila konstruktsiyasi tayanch tugunlari orasidagi oraliq 
(8...10 mm) domkratlar yordamida ta’minlanadi. Hosil bo‘lgan oraliqqa zarur 
qalinlikdagi po‘lat plastina kiritiladi va u surilmasligi uchun qayd qilinadi. Tom 
yopmadan vaqinchalik Ustunlarga ko‘chlanish uzatilganda ular bilan Ustunlar 
orasida oraliq paydo bo‘lishi kerak, bu Ustunlarning yuqorida joylashgan 
konstruktsiyalar ta’siridan to‘liq ozod etilganligi to‘g‘risida dalolat beradi. Agar 
konstruktsiyalar uzilishi yuz bermagan bo‘lsa, u holda hosil bo‘lgan oraliqlarni 
po‘lat qistirmalar bilan to‘ldirib, vaqtincha tayanchlar ustidagi konstruktsiyalarni 
qo‘shimcha domkratlash amalga oshiriladi. Domkratlarni ko‘tarish tsikli 
jarayonidagi tirqish 10 mm dan ortmasligi kerak. 
Ayrim hollarda Ustun-tayanchlarni bevosita tomni ko‘taruvchi konstruktsiya 
ostiga o‘rnatish qiyin yoki mumkin bo‘lmay qoladi. Bu holda iloji boricha fermaga 

---

497 
yaqin qilib ikkita Ustun o‘rnatilib, ularning ustiga ikkita po‘lat to‘sin joylashtiriladi 
, ularga stropil fermasidan yuklanish uzatiladi. 
Ustunni demontaj qilishda u avval poydevordan ajratiladi (kesish, qirqish, 
ezish, gaykalarni olib tashlash va h.z.lar). Demontajning o‘zi polispast va tortuvchi 
chig‘irni qo‘llash bilan sharnir atrofida burish metodi bilan bajarilishi mumkin. Bu 
metod Ustun bosh tomonini asta-sekin tushirishga asoslangan bo‘lib uning tovoni 
poydevorga tayangan holda bo‘ladi. Uchta chig‘irdan foydalanish ham mumkin, 
bunda ular o‘zaro bog‘liq holda ishlab, Ustunning tovoni chig‘irlardan biri tomon 
sirg‘alib tushadi, boshqa chig‘irlar esa Ustunning bosh qismining sirpanib tushish 
tekisligida tushirilishni ta’minlaydi.