O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

3.4. Axborot yig‘ish 
Boshqaruv auditi tadqiq etilayotgan vaziyat (muammo)ni ta’riflovchi va faktik 
ma’lumotlar bilan mustahkamlangan tavsiyalarni shakllantirish imkonini beruvchi 
zarur axborotni olish va o’rganishga asoslangan. Faktlarni yig’ish – auditorlik 
tadqiqotining eng mashaqqatli bosqichi. Yig’ilayotgan axborotning xususiyati mijoz 
faoliyatining sohasiga, audit muammolari va maqsadlarining tavsifiga bog’liq. 
Olingan ma’lumotlar asosida barcha asosiy jarayonlar, munosabatlar, sabablar va 
o’zaro bog’liqliklar aniqlanishi kerak. Asosiy e’tibor muammoni hal etish 
imkoniyatlariga va ularni amalga oshirish yo’llariga qaratiladi. Har bir bosqich 
auditorning keyingi ishini ma’lumotlar bilan ta’minlashi lozim. Boshqaruv auditida 
quyidagilar asosiy axborot manbalari bo’lib xizmat qiladi: 
1) 
chop 
etilgan 
axborot: 
moliyaviy 
hisobotlar, 
biznes- 
rejalar, hukumat va kredit muassasalariga taqdim etilgan hisobotlar, iqtisodiy 
sharhlar, tashkilotning reklama materiallari; tashkilot tomonidan to’planadigan tashqi 
vaziyat haqidagi boshqa axborot. Chop etilgan axborot iqtisodiyotning mijoz 
ishlayotgan tarmog’idagi sharoitlar va tendenstiyalarni, shu jumladan texnologik 

---

63 
ishlanmalar va bozor sharoitlarini; mijoz amal qilishi shart bo’lgan qoidalarni; 
boshqaruv amaliyotini; mehnat munosabatlarini, ma’muriyat bilan kasaba 
uyushmalari o’rtasidagi munosabatlarni yoritishi mumkin; 
2) mijoz tashkilot ichidagi yozuvlar va hisobotlar ichki sharoitlar – resurslar, 
maqsadlar, rejalar, ish samaradorligi haqidagi axborotni, shu jumladan texnologiyalar 
va asbob-uskunalar, rahbariyatga ishlab chiqarish va sotish hisobotlarini, moddiy 
boyliklar harakati to’g’risidagi axborotni, personalni baholash ma’lumotlarini o’zida 
mujassam etadi. Tashkilotga o’z axborotini yiqqandan ko’ra mijozning axborotidan 
foydalanish qulayroq. Biroq, ko’plab yozuvlar ishonchli emas va subyektiv 
xususiyatga ega, demak haqiqtni buzib ko’rsatadi. Yozuvlardan foydalanish ularni 
to’g’riligini va hozirgi sharoitlarga mos kelishini tekshirishni nazarda tutadi, chunki 
yozuvlar mazmuni voqealarni baholashning qo’llanilayotgan mezonlariga bog’liq; 
3) ichki maslahat bo’linmasi yoki ichki auditning axboroti; 
4) auditor (auditorlik firmasi)ning doimiy mijozlar haqidagi yoki vaziyat nuqtai 
nazaridan shunga o’xshash tashkilotlar haqidagi ma’lumotlarni o’zida mujassam 
etgan axborot bazasi.