O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent temir yo'l muhandislari instituti Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti amirov s

Yechish.
.
50
60
1500
2
60
Gs
pn
f




4-masala:
Chorvoq GES turbogeneratorlari 250 
ayl/min
tezlik bilan aylanadi. 
Chastota 


50 
Gs
bo'lganda generatorlarning juft qutblar sonini aniqlang. 
Yechish.
.
12
250
50
60
60




n
f
p
Ma’ruza №11. 
Sinusoidal kattaliklarni vektorlar bilan tasvirlash 
Reja: 
1.
Sinusoidal kattaliklarni vektorlar bilan tasvirlash. 
2.
Sinusoidal tok zanjirlarida rezistor, induktiv g'altak va kondensator.
 
3.
Rezistiv elementli sinusoidal tok zanjiri
 
Sinusoidal kattaliklarni vektorlar bilan tasvirlash 
Matematika kursidan ma'lumki,
 

t 
argumentli sinusoidal funksiya soat mili 
harakatiga qarama-qarshi yo'nalishda 

t
radianga buriluvchi birlik radiusni 
ordinata o'qidagi proyeksiyasi bilan aniqlanadi. Sinusoidal tok 
i
ga soat mili 
harakatiga teskari yo'nalishda 

 = const
burchak tezlik bilan uzluksiz aylanuvchi 
I
m
radiusli vektor mos keladi. Sinusoidani dekart koordinatalar sistemasida 
aylanuvchi vektor bilan tasvirlash mumkin (2.4-rasm). 
)
sin(




t
I
i
m
tokni 
aylanuvchi vektor ko'rinishda tasvirlash uchun uzunligi 
I
m
ga teng bo'lgan vektor 
abssissa o'qiga nisbatan 

burchak (

burchak musbat qiymatga ega bo'lsa, 
abssissa o'qidan soat mili harakatiga teskari yo'nalishda olinadi, manfiy qiymatga
ega

---

ELEKTROTEXNIKANING NAZARIY ASOSLARI 
64 
2.4-rasm 
bo'lsa-aksincha) ostida qo'yiladi va u koordinata boshiga nisbatan soat mili 
harakatiga qarama-qarshi yo'nalishda 

burchak tezlik bilan aylanib turadi.
I
m
vektorning istalgan 
t=t
1
vaqtdagi ordinata o'qiga proyeksiyasi sinusoidal tokning 
shu vaqtdagi oniy qiymatiga teng bo'ladi, ya'ni 
).
sin(
)
(
1
1




t
I
t
i
m
Sinusoidal funksiyani aylanuvchi vektor ko'rinishida tasvirlash uchun
uni 
xy
tekisligida 
t = 0
vaqt uchun tasvirlash 
kifoya (2.4- rasm). 
Sinusoidal 
kattaliklarni 
qo'shish 
yoki 
ayirishda 
ularning 
vektor 
tasvirlaridan 
foydalanilsa, 
amallarni 
bajarish 
ancha 
osonlashadi.
Masalan, 
)
sin(
1
1
1




t
I
i
m
va 
)
sin(
2
2
2




t
I
i
m
toklarni 
qo'shib 
ko'ramiz. 2.5-rasmda 
i
1
va 
i
2
toklar 
I
1
va 
I
2
vektorlar ko'rinishida tasvirlangan. Natijaviy 
tok 
).
sin(
2
1





t
I
i
i
m
Amalda 
ko'pincha oniy tokni emas, balki uning ta'sir etuvchi qiymatini bilish zarur bo'ladi. 
Shuning uchun ham amplituda vektorlari emas, balki ta'sir etuvchi tok vektorlari 
qo'shiladi.