O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti

11.3.Ikki omilli ishlab chiqarish funktsiyasi.

Milliy iqtisodiyotni prognozlash iqtisodiy modellari tizimi bilan uyg’unlashgan ishlab chiqarish funktsiyalari regional prognozlarni ishlab chiqishda muhim matematik apparatga aylanishi mumkin. Ulardan keng foydalanish uchun bu ishlab chiqarish funktsiyalarini takomillashtirish zarur. Odatda Kobba-Duglas tipdagi ishlab chiqarish funktsiyasining parametrlari eng kichik kvadratlar usuli bilan hisoblanadi. Lekin R.D. Bleyer va R. Lyuski eng kichik kvadratlar usuli bilan baholangan funktsiyalar parametrlarining siljimasligini isbotlashga muvaffaq bo’ldilar. Soddalashtirish uchun ular stoxastik spetsifikalik ikki omilli ishlab chiqarish funktsiyasi xodisasini ko’rib chiqdilar.

(20)
bunda U₀ - ixtiyoriy parametr bo’lib, u moddiylashgan texnologik taraqqiyotni yoki sof mahsulot qiymatini ko’rsatadi. Ishlab chiqarish funktsiyalarini tuzish va ulardan foydalanish ilmiy-texnika taraqqiyotiga va uning o’sish sur’atini baholashga ham bog’liqdir. Masalan, bu omillarda kapital mablag’larni sarflash va tejash turlari mavjuddir. Ishlab chiqarish funktsiyasidan mehnat unumdorligi va fond bilan ta’minlanganlik ko’rsatkichlari o’rtasidagi bog’liklikni ko’rsatuvchi ifodani hosil qilish mumkin. Buning uchun tipidagi funktsiya L ga bo’linadi, ya’ni

Doimiy elastik funktsiyani almashtirish ancha umumiy ikki resursli bo’lib, unda elastiklik koeffitsientlar yig’indisi birga teng bo’lmaydi, shuning uchun ham u bir jinsli emas:

Elastiklik koeffitsienti ko’rinishda bo’ladi. Ko’rilayotgan vaqtga nisbatan iqtisodiy jarayonlarni tasvirlashda ishlab chiqarish funktsiyalari statistik va dinamik turlarga ajraladi. Statistik funktsiyalar mazkur vaqt bo’lagidagi iqtisodiy tizimni matematik-statistik modellashga, ya’ni determinatsiyalangan holati uchun hizmat qiladi. Agar tizim determinatsiya qilgan deb faraz qilinsa, uning kelajakdagi holatini aytib bo’lmaydi. Ishlab chiqarish funktsiyasining dinamik ko’rinishi tizimning rivojlanish tarixini bilgan holda uning t davrdagi holatini aniqlashi hamda iqtisodiy o’sish omillarini ifodalashi mumkin.