O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti

11.2.Bir-birini o’rnini bosuvchi resursli ishlab chiqarish
funktsiyalari va elastiklik koeffitsientlari.

Elastiklik koeffitsientlarining iqtisodiy mazmuni shundan iboratki, ular mustaqil o’zgaruvchilar (x) bir foizga o’zgarganda samarali (natijali) ko’rsatkich (y) qanchaga o’zgarishini ko’rsatadi. Darajali funktsiyani harajatlar o’rtacha bo’lganda resurslarning unumdorligi tadqiqotchini qiziqtirgan vaqtda qo’llanish nazarda tutiladi. Uning formasi mahsulot chiqarishda ma’lum resurslar - mehnat, ishlab chiqarish fondi va tabiiy resurslarning ishtirokini shart qilib qo’yuvchi hususiyatlarni aks ettiradi. Bu mazkur funktsiyaning xilma-xil iqtisodiy jarayonlarni bayon qilishda universal qo’llanilishini belgilaydi.

Yqf(X) ishlab chiqarish funktsiyasida resurslar bir-birining o’rnini bosishi haqidagi taxmin mahsulot chiqarishning ayni bir hajmini resurslarning turli kombinatsiyalarida ham olish mumkin degan ma’noni anglatadi.
Resurslardan foydalanish samaradorligi o’rta hamda eng so’ngi samaradorlikdan iborat ikki asosiy ko’rsatkich bilan xarakterlanadi.
Resursning o’rtacha samaradorligi quyidagi funktsiyadir:

Resursning eng so’nggi samaradorligi ishlab chiqarish funktsiyasining xususiy hosilasi tarzida aniqlanadi:

miqdor i birlik resurs sarfining chyeksiz kichik orttirmasidagi miqdordir.
Biror ikki resurs k va l resurslarning eng so’nggi samaradorligining nisbati tarzida aniqlanadi:

Bir xil resurslarning ikkinchi resurslar o’rnini ekvivalent ravishda bosishida izokvanta bo’ylab grafik harakat muvofiq keladi. Ekvivalentli almashinuvning eng so’nggi normasi bir xil bo’lgan resurslar kombinatsiyasi fazoda izoklinallar deb ataluvchi egri chiziqlarni hosil qiladi.
Har bir resursning ishlab chiqarish o’sishiga ta’sirini ifodalash uchun harajatlardan, mahsulot chiqarishning elastiklik koeffitsientidan ham foydalaniladi, Elastiklik koeffitsienti E tegishli argument bir protsentga o’zgarganda funktsiya o’zgarishi miqdorini ko’rsatadi.