|
Urug’lar. O’yinchoq uchun tabiiy materiallarga qimmatli qo’shimcha bo’lib daraxtlar, gullar, sabzavotlar urug’lari xizmat qiladi. Masalan: zarang, shumtol urug’lari. Bolalarga ular qanotchalar sifatida tanishdir. Ulardan ninachi qanotlarini, quyon quloqlarini, baliq suzgichlari, tarvuz, qovun, kungaboqar urug’laridan ko’zlar yasash mumkin. Urug’larni kuzda yig’ish yaxshiroq.
Ish mavzu va fikrni tanlashdan boshlanadi;
Ochiq tondagi qog’oz va fon tanlanadi;
Applikatsiyaga mo’ljallangan tasvir ushun urug’lar tanlanadi;
Tasvir ustida ishlanganda asosiy e’tibor tanlangan mavzuning mazmuniga, kerakli materiallar, ularning o’lchamlari, ranglarini tanlashga qaratiladi;
Tasvirlash lozim bo’lgan predmetlarning holati aniqlanadi;
Tasvirlanadigan urug’ ranglari va hodisalarning uyg’unligiga erishiladi;
Tasvirning barcha detallari, hatto eng kichiklari ham urug’dan tayyorlanadi, ularni chizmaslik kerak;
Urug’lar qog’oz sathiga joylashtiriladi va o’ylangan tasvir hosil qilinadi;
Agarda bu tasvir ma’qul bo’lmasa urug’lar boshqacha joylashtiriladi;
Urug’larni yelimlashda PVA yelimidan foydalaniladi;
Tasvirni kerakli qismi yelimlanadi va urug’lar yopishtiriladi;
Urug’larni yelimlashda qisqichlardan foydalaniladi;
Urug’larni yopishtirishda joyni adashtirmaslik uchun ularning o’rnini qalam bilan belgilab qo’yiladi;
Urug’lar yelimlab bo’lgandan so’ng quritish uchun qo’yiladi. Quritishda yelvizak bo’lmasligi kerak.
Somon -texnikasi yangi yo’nalish bo’lganligi uchun asta sekin yoshlar tomonidan o’rganilmoqda. Ayniqsa bu sohani imkoniyati cheklangan bolalarga o’rgatish men uchun quvonarli hol. CHunki ular ish jarayonida o’zlarini nogiron ekanliklarini unutib, yaratayotgan namunalaridan zavq olishadi va hunar egasi bo’lishadi.
Avvalo xomashyo sifatida somon kerak bo’ladi. Aynan bug’doy yig’ini boshlangan vaqtda somonning kerakli, ya’ni tepa va pastki bandlari alohida yumshoq hamda qattiqligiga qarab, qirqib olinadi. CHunki, tepa qismi quyosh nuriga yaqinligi uchun qizarib, to’qroq, pastkisi esa salqinlikda ochroq rangda bo’ladi. Ushbu qalamchalarni bunday ajratishning boisi, ular asar tayyorlash jarayonida o’z o’rniga moslab qo’llaniladi.
Yig’ib olingan qalamchalar 1 kun davomida suvga solib quyiladi va ular ho’l holicha olinib, qattiq bosib, birma bir dazmol qilinadi. Ushbu sohani tanlagan hunarmand nafaqat o’z ishini bilishi, balki tasviriy san’at yo’nalishini ham puxta egallashi lozim. Asar uchun eskiz tayyorlashda bu juda asqotadi.
Endingi navbat chizmaga. Qog’ozga o’ylangan kompozitsiya chizib olinadi va ushbu eskiz oddiy qog’ozga ko’chiriladi. Eskizning har bir qismi alohida-alohida qirqib olinadi.
Dazmollangan somon qalamchalari kompozitsiyaning kerakli, ya’ni issiq, sovuq, soya, nur kabi joylariga moslab qog’oz ustidan yelim yordamida yopishtirib chiqiladi.
Yaratilgan asar janriga ko’ra, unga ishlov beriladi. Masalan, bolakay obrazi bo’lsa, uning yuziga ifoda berish maqsadida maxsus kuydirish uskunasidan foydalaniladi. Bu uskuna yordamida asar xuddi rassom chizgandek tasvirlanadi.
Alohida ishlangan kompozitsiya o’zaro birlashtiriladi va qora mato yoki somon qalamchalaridan tayyorlangan tag qismiga yopishtiriladi. Hajmiga qarab, ramkaga solinadi. Asosiysi, ular hech bir ranglarsiz ustaning mahorati ila asar sifatida yaratiladi.
Rangsiz kompozitsiyalar ranglilaridan farqli ravishda yaratilishi, ko’ydirilishiga ko’ra anchayin murakkab hisoblanadi. Rangli qilish mumkin, ya’ni somon ustidan bo’yoq beriladi. Latviya, Belorussiya, Litva va Rossiyaning turli shaharlarida somonchilik namunalaridan aynan rangli qilib tayyorlanadi.
Tabiiy materaillar bilan ishlash jarayonida o’quvchini ona tabiat bilan yaqinlashuviga, unga tejamkorlik va mehribonlik, ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo’lishga o’rganadi.
Tabiiy material – bolalar ijodiyotini rivojlantirish uchun asosiy tayanch hisoblanadi. O’quvchilarga o’yinchoq va buyumlar yasashda ulardan qanday foydalanishni o’rgatish zarur. SHu maqsadda tabiiy materiallar burchagi tashkil etiladi. Tabiiy materiallar burchagini sinfxonasida, uyda tashkil etish mumkin.
Tabiiy materiallardan buyum va uyinchoqlarni tayyorlash –qiziqarli, oddiy bo’lmagan va juda yoqimli mehnatdir.
O’quvchilar tabiatga ekskursiyalar vaqtida turli xil tabiiy materiallar masalan: yong’oqlar, barglar, shoxchalarni, hovuz qirg’og’idan – chiroyli toshchalar, chag’onoqlarni olib kelishadi. O’quvchilar tabiiy to’plash jarayonida turli materiallarni teradilar, ushlab ko’radilar, shaklini, rangini har birining xususiyatini o’rganadilar. Bu esa materiallarning nomini eslab qolishga yordam beradi. Masalan, bolalar yong’oqning yumoloqligini, jigar rang ekanligini, ustki qismi g’adir-budur ekanligini bilib oladilar, cho’chqa yong’og’ini esa oval shaklda yaltiroq sariq-jigarrang, shakli – tsilindr, yumshoq baxmalsimon, jigarrang bo’lishini bilib oladilar.
Tabiat bilan bo’lgan muloqat bolalarning tasavurini kengaytiradi, diqqat bilan kuzatish qobiliyatini shakllantiradi, tabiiy materiallardan buyumlar yaratishda idrok va tasavvurning bir butunligini saqlaydi. Buyumlarni yasashda o’quvchilar avval qiynalsalar, keyinchalik, uzluksiz mehnat natijasida bolaning o’ziga ishonch, aniqlik, qoniqish va hohish kabi sifatlarga ega bo’ladi va barmoqlari epchil harakat qiladi.
Tabiiy materiallar bilan ishlash bolaning aqliy rivojlanishiga, tafakkuri va fikrlash qobiliyatining rivojlanishiga katta ta’sir qiladi. Tabiiy materialdan buyum tayyorlash jarayonini kuzatadigan bo’lsak, boshida bolalar namunani ko’rib chiqadilar, uni tarkibini, tayyorlash usulini tahlil qiladilar; bu jarayonni o’zlashtirgandan so’ng ish murakkablashadi: O’quvchiga tayyorlanadigan o’yinchoqning rasmi yoki foto surati ko’rsatiladi va ular topshiriq yoki o’zining o’ylagan fikri asosida buyumning yasaydilar.
O’yinchoqlarni tabiiy materiallardan tayyorlashning qiziqarliligi bolalarning diqqatini rivojlantiradi, uning mustahkamligini oshadi. Erkin diqqat shakllanadi. Masalan, kuchukchani tayyorlashda bolalarga avval uning oyoqchalarini mahkamlash joylarini diqqat bilan ko’rib chiqib (ular simmetrik holda turishi past ham, baland ham bo’lmasligi, haqiqiyga o’xshashi kerak) teshiklarini belgilash, boshi va boshqa detallarini mahkamlash joylarini ko’rib chiqish tavsiya etiladi.
Tabiiy materialdan qilingan buyumlar ko’pincha bolalarning qiziquvchanligini qoniqtiradi. Bu mehnatda har doim yangilik, ijodiy izlanish, yanada yuqori natijalarga erishish imkoniyati bor. O’yinchoqlarning tayyorlashda bolalarni qullay emotsional yo’naltirish, mehnatda muloqat quvonchi, chiroyli o’yinchoq yasash jarayonida rohatlanish hissi umumiy rivojlanishi uchun juda muhimdir. Tabiiy materiallardan o’yinchoqlar yasash mehnati bola shaxsining rivojlanishiga yordam beradi.
O’yinchoqni yasash oson ish emas. Uni yasashda noaniqlikga duch kelganda, u mustaqil ravshishda uni yechishga xarakat qiladi. Ba’zan biron bir ishni yasash uchun kerakli o’lchamda to’ng’iz yong’og’ini (butur, shishka) tanlash, uyinchoq qismlarini o’lchash yo’llarini amalga oshirish va h.k.
Do'stlaringiz bilan baham: |
