O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

MAVZU: BOSH MIYA KATTA YARIM SHARLARINING FIZIOLOGIYASI

Dars rejasi

1. 
   Bosh miya katta yarimsharlar.
   
2. 
   Bosh miya katta yarimsharning tekshirish usullari.
   
3. 
   Bosh miya katta yarimsharning oq moddasi.
   
4. 
   Bosh miya bo‘limlari : uzunchoq miya
   
5. 
   Vorolev ko‘prigi, miyacha
   
6. 
   O‘rta miya, oraliq miya, ularning morfologiyasini ta`rifi
   

Tayanch iboralar. Uzunchoq miya, Vorolev ko‘prigi, silviysuyuqligi, uchinchiqorincha, to‗rtinchiqorincha, hidlov piyozchalari, egatlar pushtalarni
Embrionning dastlabki taraqqiyot davrida nerv naychasining old qismi (bu qismdan bosh miya rivojlanadi) ikki joyidan torayib uchta (oldingi ,o‗rtadagi va orqadagi) rombsimon miya pufakchalariga ajraladi. Oldingi va rombsimon miya pufakchalari o‗z navbatida ikkitadan pufakchaga bo‗linib, beshta bosh miya pufakchasini vujudga keltiradi.
Shunday qilib, rombsimon pufakchadan uzunchoq miya –pufakchasi, ortqi miya –pufakchasi vujudga keladi. O‗rta miya pufakchasi bo‗lmaydi. Oldingi miya pufakchasi ham ikkita pufakchaga bo‗linadi. Ularning biri oxirgi miya pufakchasi, ikkinchisi oraliq miya pufakchasi. Birlamchi nerv naychasi uzunchoq miya pufakchasi keyingi qismidan orqa miya rivojlanadi. Bosh miyaning beshta miya pufakchasidan bosh miyaning alohida qismlari rivojlanadi.

1. 
   Ortqi miya pufakchasidan miya ko‗prigi va miyacha, VI, VII va VIII juft bosh miya nervlari rivojlanadi.
   
2. 
   Uzunchoq miya pufakchasidan uzunchoq miya, IV qorincha siqiq qismi va V–VI juft bosh miya nervlari rivojlanadi.
   
3. 
   O‗rta miya pufakchasidan miya oyoqchalari va to‗rt tepalik, suv yo‗li va III, IV juft bosh miya nervlari rivojlanadi.
   
4. 
   Oraliq miya pufakchasidan ko‗rish do‗mbog‗i bo‗rtiq osti sohasi va epifiz tanalar, ko‘z soqqasi, II juft bosh miya nervi rivojlanadi.
   
5. 
   Oxirgi miya pufakchasidan bosh miya yarimshari va uning qoplamasi, yonbosh qorinchalar va I juft bosh miya nervi taraqqiy etadi.
   

Chaqaloqlarda miya 360-450 g, 1 yoshda 900 g, 6-7 yoshda 1200g bo‘ladi. Miya massasi kattalashishi 10-25 yoshlarda sezilarli darajada pasayadi. Kattalarda 1500g bo‘lib, ba'zida kam va ko‘p bo‘lishi mumkin. Miya og‘irligi odam aql- idrokini belgilamaydi. Odam miyasining po‘tsloq qismi uning mehnat va ijod qilishi jarayonida aql, zehn, so‘zlash, fikr yuritish va boshqalarni takomillashishidan vujudga kelgan. Miya po‘tslog‘ida yangi qavatlar paydo bo‘ladi. Bosh miyaning po‘tslog‘i miya hajmining 53-54% po‘tsloq otsi o‘zaklari esa 3-4 % ni tashkil etadi. Hech bir jonzotda miya puchta va egartlar odamniki singari chuqur emas.