O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Yurak avtomatiyasi. Yurakning ritmik qisxarishi uning o‘zida ro‘yobga chiqqan impulslarning natijasi hisoblanadi. Agar yurak organizmdan ajratib olinib tegishli sharoitda saqlansa ritmik ravishda qisqaraveradi. Yurakning bu xususiyati
avtomatiya, deyiladi. Tabiiy sharoitda ritmik impulslar ritm yetakchisining maxsus hujayralarida (peysmekerda) vujudga keladi. Odam yuragida sinoatriadlaasun ritm yetakchisi ro‘lini bajaradi. U atipik hujayralar to‘plami, yuqori va pastki kavak venalar yurakka quyiladigan joylar oralig‘ida joylashgan. Bu tugu 1daqiqada 70 ga yaqin impulsni vujudga keltiradi.
Sinoatrial tugun yurak avtomatiyasining asosiy markazi hisoblanadi. Qo‘zg‘alish u yerdan avval bo‘lmalarning ishchi miokardiga tarqaladi. Qo‘zg‘alish atrioventrikulyar tug‘o‘ng a yetib kelib, shu yerda bir o‘z vaqt (0,02—0,04 s) to‘xtalib qoladi. Atrio ventrikulyar tugun ham o‘ng bo‘lmaga, atrioerdan to‘siqning oldida joylashgan. Gis tutami shu yerdan boshlanadi. Gis tutami atrio-ventrikulyar to‘siqdan o‘tiboq, ikki tarmoqda bo‘linadi . Bu tarmoqlardan biri o‘ng qorinchaga, ikkinchisi chap qorinchaga boradi va Purkine tolalari hosil qilib, ular orqali qo‘zg‘alishi miokardita tarqatadi.
Qo‘zg‘alish atrio-ventrikulyar tugundan yurakning o‘tkazuvchi tizimi bo‘ylab yuqori tezlikda (2 m/s) tarqaladi. Shuning uchun ham qorinchalarning hamma qismi deyarli bir vaqtda qo‘zg‘alib, qisqaradi.
Yurakning avtomatik ravishda qisqarishi faqat sinoatrial tugun faoliyatigagina bog‘liq emas. Yurak o‘tkazuvchi tizimining boshqa qismlari ham o‘z -o‘zidan impuls vujudga keltirish imqoniyatiga ega. Ammo o‘tkazuvchi tizimning qaysi bir qismi sinoatrial tugundan qancha uzoq bo‘lsa, unda hosil bo‘lgan impulslarnig soni shuncha kam bo‘ladi. Atrio-ventrikulyar tugun bir daqiqada 40-60 impuls vujudga keltira olsa, Gis tutami-30-40 impuls paydo qiladi. Purkine tolalari esa faqat 20 impuls hosil qilishi mumkin.