O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

 

 

15.2-rasm.

 Piramida shaklidagi kompleks korporativ tuzilma

95

 

 

Rivojlangan  mamlakatlar  amaliyotida  korporativ  birlashmalar 

kompleks  korporativ  tuzilmalar  deb  ataladi.  Kompleks  korporativ 

tuzilmalarning  eng  asosiy  turi  sifatida  xolding  kompaniyalar 

faoliyati  ko‘p  ko‘zga  tashlanadi.  Bunda  xolding  kompaniyalarida 

piramida  shaklidagi  boshqaruv  amalga  oshiriladi.  “Xolding 

kompaniyalar boshqa kompaniyaning ovoz beruvchi aksiyalari yirik 

paketiga ega kompaniya  hisoblanadi.  Ovoz  beruvchi  aksiyalarining 

yirik  paketi  xolding  kompaniyaga  tegishli  kompaniyalar  sho‘ba 

kompaniyalar hisoblanadi”

 96

.  

Piramida  shakldagi  oddiy  kompleks  korporativ  tuzilmani 

quyidagi shaklda ifodalash mumkin (15.2-rasm). 

Moliya-sanoat  guruhlari  birinchi  navbatda  real  sektor  va 

moliyaviy  sektor  kompaniyalarining  o‘zaro  kapital  almashishi 

(qarama-qarshi  tarzda  bir-birining  aksiyalariga  egalik  qilish) 

asosida  tashkil  etiladi.  Bunday  amaliyot  Yaponiya  tajribasida 

yaqqol  ko‘zga  tashlanadi.  Tovarlar  ishlab  chiqarish  va  xizmatlar 

ko‘rsatish sohalarida amal qiluvchi bunday tuzilmalar faoliyati bir-

birini  o‘zaro  to‘ldirishda  ahamiyatga  ega  hisoblanadi.  Ya’ni  yirik 

sanoat  korxonalari  tijorat  banklari  uchun  bir  tomondan  katta 

miqdordagi  arzon  resurs  mablag‘lari  egasi  sifatida  xizmat  qilsa, 

boshqa  tomondan  kredit  mablag‘lariga  talabgor  ishonchli  mijoz 

hamdir.  Aynan  shu  jihat  moliya-sanoat  guruhlari  rivojlanishiga 

zamin  yaratgan.    Bundan  tashqari  Tadqiqotchilarning  fikriga  ko‘ra 

                                                           

95

 Bob  Tricker.  Corporate  governance:  principles,  policies  and  practices.  –  UK.:  Oxford  university  press, 

2012. – P. 257 

96

 Bob  Tricker.  Corporate  governance:  principles,  policies  and  practices.  –  UK.:  Oxford  university  press, 

2012. – P. 256.