O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

Qo‘shib  olishlar

 

natijasida  bir  kompaniyaning  boshqa  bir 

kompaniyani  o‘z  nazorati  ostiga  olishi,  unga  bo‘lgan  mutlaq  yoki 

qisman  egalik  huquqini  qo‘lga  kiritgan  holda  uni  boshqarishi, 

aksariyat  holatlarda  qo‘shib  olinadigan  kompaniyaning  bozordagi 

aksiyalarini sotib olish yo‘li bilan amalga oshiriladi. 

Moliyaviy tahlilchilar kompaniyalar o‘rtasidagi integratsiyadan 

kelib  chiqqan  holda  korporativ  birlashish  va  qo‘shib  olishlarni 

odatda uchta tipga ajratadilar (15.1-rasm): 

 

 

 

15.1-rasm. 

O‘zaro bog‘liqlikdan kelib chiqqan holda korporativ 

birlashishlar va qo‘shib olishlarning tasniflanishi 

 

1. 

Gorizontal  birlashish  va  qo‘shib  olish

.  Bu  tipga  bitta 

tarmoqda  faoliyat  ko‘rsatuvchi kompaniyalarning  o‘zaro  birlashishi 

yoki  qo‘shib  olinishi  holatlarini  kiritish  mumkin.  Bunday 

kompaniyalar  bozorda  o‘zaro  raqobatchilar  hisoblanadi.  Bunga 

2005-yilda  “O‘zuyjoyjamg‘armabank”  va  “Zaminbank”ning  o‘zaro 

birlashishini misol sifatida keltirish mumkin. 

2. 

Vertikal  qo‘shib  olish. 

Vertikal  qo‘shib  olish  o‘zaro  bog‘liq 

tarmoqlarda  yirik  kompaniya  tomonidan  biznesning  turli 

bosqichlaridagi  kompaniyalarni  o‘ziga  jalb  etish  orqali  faoliyatni 

tashkil  etishni  ko‘zda  tutadi.  Masalan,  aviakompaniyalarning 

turizm  agentliklarini  o‘ziga  qo‘shib  olishini  vertikal  qo‘shib  olish 

sifatida keltirish mumkin. 

3. 

Konglomerat  qo‘shib  olish.

  Faoliyat  yo‘nalishlari  o‘zaro 

bog‘liq  bo‘lmagan  kompaniyalarning  biri  tomonidan  ikkinchisining 

qo‘shib olinishi konglomerat qo‘shib olishni anglatadi. Bunga misol 

sifatida  kompyuterlar  ishlab  chiqaruvchi  kompaniyaning  ichimlik 

mahsulotlari  ishlab  chiqaruvchi  kompaniyani  qo‘shib  olishini 

keltirish mumkin.