O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan

 

7.2. Manfaatlar to‘qnashuvini samarali  

boshqarish prinsiplari 

 

Aksiyadorlik  jamiyati  faoliyati  davomida  uning  mulkiy,  yoki 

boshqa  manfaatlari  hamda  kreditorlar  va  boshqa  mijozlarining 

mulkiy,  yoki  boshqa  manfaatlari  o‘rtasida  Boshqaruv  organlari, 

mansabdor  shaxslari,  nazorat  vazifasi  yuklatilgan  mas’ul 

xodimlarning harakati yoki harakatsizligi natijasida kompaniyaning 

aksiyadorlari  manfaatiga  zarar  yetkazilishi  mumkin  bo‘lgan 

manfaatlar qarama-qarshiligi vujudga kelishi mumkin.  

Bundan tashqari, aksiyadorlar hamda Boshqaruv organlari va 

nazorat  vazifasi  yuklatilgan  xodimlari  o‘rtasida,  kompaniyaning 

aksiyadorlari  o‘rtasida  manfaatlarning  qarama-qarshiligi,  ya’ni 

korporativ  manfaatlarning  qarama-qarshiligi  vujudga  kelishi 

mumkin. 

Manfaatlar  qarama-qarshiligi  bilan  bog‘liq  vaziyatlar  yuzaga 

kelishining  oldini  olish  va  nizoli  vaziyatlarni  bartaraf  etish  uchun 

AJ  o‘z  ichiga  quyidagilarni  oluvchi  “Manfaatlar  qarama-qarshiligi 

vaqtida harakat qilish tartibi to‘g‘risida”gi nizomni ishlab chiqadi:  

-  AJ  mansabdor  shaxslarining  AJ  manfaatini  ko‘zlab  faoliyat 

yuritish majburiyati;  

- AJ mansabdor shaxslari tomonidan harakat va bitim amalga 

oshirilganda  yoki  ular  tomonidan  axborot  oshkor  qilinganda 

manfaatlar  qarama-qarshiligiga  olib  kelishi  mumkin  bo‘lgan 

vaziyatlarni aniqlash; 

---

 

150 

- AJ mansabdor shaxslarining kuzatuv kengashini manfaatlar 

qarama-qarshiligi  yuzaga  kelishi  to‘g‘risida  xabardor  qilish 

majburiyati;  

- 

Kuzatuv 

kengashining 

ruxsatisiz 

AJ 

mansabdor 

shaxslarining  boshqa  yuridik  shaxslarning  boshqaruv  va  nazorat 

organlarida ishtirok etishini ta’qiqlash;  

- AJ mansabdor shaxslari tomonidan harakat va bitim amalga 

oshirilganda  yoki  ular  tomonidan  axborot  oshkor  qilinganda 

manfaatlar  qarama-qarshiligiga  olib  kelishi  mumkin  bo‘lgan 

vaziyatlarning oldini olish;  

- manfaatlar qarama-qarshiligi bilan bog‘liq nizoli vaziyatlarni 

hal  etishning,  shu  jumladan,  ularni  hal  etish  uchun  manfaatdor 

bo‘lmagan  uchinchi  shaxsni  tayinlash  yoki  manfaatlar  qarama-

qarshiligini  hal  qilish  bo‘yicha  vakolatni  kuzatuv  kengashining 

mustaqil a’zosi (a’zolari)ga yuklashning batafsil reglamenti.  

Manfaatlar  qarama-qarshiligi  vaqtida  harakat  qilish  tartibi 

to‘g‘risidagi  nizom  aksiyadorlarning  umumiy  yig‘ilishi  tomonidan 

tasdiqlanadi. 

Nizomda  manfaatlar  qarama-qarshiligi  vujudga  kelishining 

quyidagi holatlari ko‘rib chiqiladi:  

-  majoritar  va  minoritar  aksiyadorlar  o‘rtasida  vujudga 

keladigan manfaatlar qarama-qarshiligi; 

-  boshqaruv  organlari  va  aksiyadorlar  o‘rtasida  vujudga 

keladigan manfaatlar qarama-qarshiligi;  

-  boshqaruv  organlari  hamda  nazorat  vazifasi  yuklatilgan 

tarkibiy  tuzilmalar,  mansabdor  shaxslar,  xodimlar  va  mijozlar 

o‘rtasida vujudga keladigan manfaatlar qarama-qarshiligi;  

- kompaniya boshqaruvi hamda mansabdor shaxslar, xodimlar 

tomonidan  ularga  yuklatilgan  xizmat  vazifasini  bajarish  vaqtida 

vujudga keladigan manfaatlar qarama-qarshiligi. 

Manfaatlar qarama-qarshiligini boshqarish quyidagi prinsiplar 

asosida amalga oshiriladi: 

-  manfaatlar  qarama-qarshiligi kelib  chiqishi  mumkin  bo‘lgan 

va kelib chiqqan holatlarni oshkor qilishning majburiyligi;  

- manfaatlar qarama-qarshiligini aniqlash va boshqarishda har 

bir  holatga  individual  yondashish va  kompaniya uchun  ishchanlik 

qobiliyati (reputatsiya) tavakkalchiligini baholash;  

---

 

151 

-  manfaatlar  qarama-qarshiligini  aniqlash  va  boshqarishda 

axborotning oshkor qilish jarayonini qat’i maxfiyligini ta’minlash; 

- manfaatlar qarama-qarshiligini boshqarishda kompaniyaning 

boshqaruv va nazorat organlari, uning xodimlari hamda kompaniya 

manfaatlari o‘rtasida mutanosiblikni saqlash;  

-  manfaatlar  qarama-qarshiligini  holati  bo‘yicha  axborotni  o‘z 

vaqtida  oshkor  qilgan  xodimlar,  boshqaruv  va  nazorat  organlariga 

tazyiq o‘tkazilishidan himoya qilish.