O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti

6.  Dramatik  o‘yinlar
  (psixologik  va  ijtimoiy  dramalar)  –  psixologik  hamda 
ijtimoiy masalalarni hal qilishga yo‘naltirilgan o‘yinlar bo‘lib, ular tashkil etilishi, 
metodik  xususiyatlariga  ko‘ra  rolli  va  ishbilarmonlik  o‘yinlariga  yaqin.  Odatda 
psixologik va ijtimoiy xarakterdagi dramatic o‘yinlar jamoadagi muhitni yaxshilash, 
shaxslararo  munosabatlarning  ijobiy  bo‘lishiga  erishish,  muloqotga  kirisha  olish, 
jamoada yagona birlikni qaror toptirish, o‘zgalarning ruhiy holatini to‘g‘ri baholash, 

---

KASBIY TA’LIM METODIKASI 
 
205
 
og‘ir  vaziyatlarga  uch  kelgan  sub’ektlarga  yordam  ko‘rsatish  hamda  samarali, 
unumli  faoliyat  ko‘rsatish  uchun  zarur  sharoitni  yaratishga  xizmat  qiladi.  Barcha 
o‘yinlarda  bo‘lgani  kabi  pedagogik  o‘yinlar  jarayonida  ham  ishtirokchilar  faol 
holatda  bo‘ladi,  sheriklari  bilan  o‘zaro  munosabatga  kirishadi,  shuningdek,  o‘z 
qarashlarini sheriklariniki bilan taqqoslash, jamoa bilan zarur munosabatni o‘rnatish 
orqali o‘zini o‘zi o‘rganadi. Pedagogik jarayonda o‘yinlardan foydalanishda ayrim 
jihatlarga e’tibor qaratish lozim. Jumladan: 
 
 o‘yin ssenariysini tayyorlash; 
 
 yo‘riqnomalar tuzish; 
 
 auditoriyani o‘yin mohiyatiga muvofiq jihozlash 
Ssenariy va uning mohiyati muhim ahamiyatga ega. Zero, aynan ssenariygina 
tegishli  ta’lim,  tarbiyaviy  va  rivojlantiruvchi  maqsadlarga  erishish  imkoniyatini 
ta’minlaydi.  O‘qituvchilar  o‘yin  ssenariylarini  tayyorlashga  alohida  e’tibor 
qaratishlari,  ssenariyni  tayyorlash  malakasiga  ega  bo‘lishlari  zarur.  Pedagogik 
xarakterdagi o‘yinlarning tarkibiy tuzilmasi quyidagilardan iborat: 
- o‘quv maqsadi; 
- o‘yinning vazifasi; 
- o‘rganiladigan muammo tafsiloti; 
- o‘yin vaziyatining tafsiloti; 
- ishtirokchilarning tasnifi 
Ta’lim jarayonida o‘yin texnologiyalari qo‘llash quyidagilarga asoslanadi: 
- guruhni shakllantirish; 
- mashg‘ulotlarning bosh maqsadini ifodalash; 
- muammoli vaziyatni vujudga keltirish; 
- rollarni taqsimlash, 
- o‘yin reglamentini o‘rnatish; 
- materiallar, yo‘riqnomalar, qoidalar va 
- ko‘rsatmalar to‘plamini tarqatish; 
- maslahat berish 
O‘yin  texnnologiyalarini  qo‘llashda  rollar  qur’a  tashlash  yo‘li  bilan 
taqsimlanadi.  Bunda  rollar  nomi  yozilgan  kichik  qog‘ozchalarda  foydalanish 
mumkin.  Rollarning  ishtirokchilar  o‘rtasida  qur’a  asosida  taqsimlanishi  kelib 
chiqish ehtimoli bo‘lgan noroziliklarning oldini oladi. O‘yin jarayonida belgilangan 
vaqt  (reglament)ga,  muloqot  odobiga  rioya  etish,  faollik  ko‘rsatish  hamda  o‘yinni 
oxirigacha  davom  ettirish  kutilgan  natijani  kafolatlaydi.  Shuningdek,  quyidagi 
omillar  pedagogik  maqsadlarda  o‘yin  texnologiyalaridan  samarali  foydalanish 
imkoniyatini ta’minlaydi: 
- o‘yin ssenariysining puxta tayyorlanganligi; 
- o‘yin maqsadi va vazifalarining to‘g‘ri, aniq belgilanishi; 
- o‘yin qoidalarining aniq, lo‘nda (8-10 tagacha) ifodalanishi; 

---

KASBIY TA’LIM METODIKASI 
 
206
 
- o‘yin yo‘riqnomasining mavjudligi; 
- ishtirokchilarning o‘yin jarayoniga qiziqishlari; 
- rollarning samarali, to‘g‘ri taqsimlanishi; 
- jamoada ko‘tarinki kayfiyatning yuzaga kelishi; 
- ishtirokchilarning bir-birlarini tushuna 
- olishlari va qo‘llab-quvvatlashlari; 
- har ishtirokchining o‘yin natijasi uchun mas’uliyatni his etishi; 
- barcha ishtirokchilar imkoniyatlarining yagona maqsadga yo‘naltirilishi 
O‘yin  jarayonida  hech  kim  halaqit  qilmasligi  kerak.  Bordi-yu,  zaruriyat 
bo‘lsagina  faqat  boshlovchi  ishtirokchilarning  harakatlarini  tuzatishi,  ularni  to‘g‘ri 
yo‘naltirishi  mumkin.  Har  qanday  jarayon  singari  o‘yin  yakunida  uning  tashkil 
etilishi,  o‘tkazilishi  yuzasidan  muhokama  o‘tkazilishi  zarur.  Muhokama  chog‘ida 
o‘yin  ishtirokchilari,  tomoshabin  (jamoaning  o‘yina  ishtirok  etmagan  a’zolari), 
ekspertlar o‘yinning tashkil etilishi va o‘tkazilishi yuzasidan o‘z fikr- mulohazalari, 
takliflarini bildiradi. Muhokama jarayoni quyidagi tartibda tashkil etiladi: 
- taqrizchilarni chiqishlari; 
- fikrlar almashinuvi; 
- ishtirokchilarning o‘z qarorlari va xulosalarini himoya qilishlari; 
- o‘yinga yakun yasash