O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik universiteti

Turkiyada  sinxron  tarjimaning  yuzaga  kelish  omillari. 
Sinxron 
tarjima Turkiyaning diplomatiya sohasida 1960-yillardagi faol say-hara-
katlari  davrida  haqiqiy  ma’noda  o‘zining  yuksak  ahamiyatini  kasb  etdi. 
1950-yillar  oxiridagi  siyosiy  beqarorlik  vaziyati,  ijtimoiy-iqtisodiy  va 
o‘tish davri masalalari Turkiyani o‘tkir muammolar girdobida qoldirgan 
edi. Mamlakatdagi siyosiy beqarorlik iqtisodiyot va jamiyat hayotida yaq-
qol  namoyon  bo‘la  boshladi.  Hukumat  mavjud  muammolarni  bartaraf 
etish uchun ta’sirchan choralarni ishlab chiqolmasdi. 1950-yillar oxiriga 
kelib tobora kuchaygan siyosiy va iqtisodiy tangliklar mamlakatda butun 
boshli xaosni yuzaga keltirgan edi. Shu tariqa, 1960-yil Turkiya Qurolli 
Kuchlari  davlat  to‘ntarishini  amalga  oshirdi  va  davlat  boshqaruvini  o‘z 
qo‘liga  oldi.  1960-yildagi  davlat  to‘ntarishi  ijtimoiy  sohada  va  ayniqsa 
 
32
 Lale Arslan Özcan. Türkiye’de konferans çevirmenliğinin doğuşu ve gelişimi. (YTÜ Fran-
sızca Mütercim Tercümanlık Lisans Bitirme Tezi) 
 

---

 
25 
jamiyat  qurilishida  o‘zining  ijobiy  aksini  ko‘rsatdi.  Ushbu  davlat  to‘n-
tarishi  natijasida  1961-yil  qabul  qilingan  Konstitutsiya  Turkiya  uchun 
yangi davrni boshlab berdi. Bu davr kuchli demokratik davlat boshqaruvi 
bilan  birga,  yanada  barqaror  va  puxta  o‘ylangan  iqtisodiyotni  tashkil 
etishni  o‘z  oldiga  maqsad  qilib  qo‘ydi.  1960-yildagi  davlat  to‘ntarishi 
tufayli  yuz  bergan  o‘zgarishlar  natijasida  xususiy  sektorning  ahamiyati 
yanada ortib bordi va davlat sektori bilan raqobat qila oladigan darajada 
rivojlandi.  Yirik  turk  firmalarining  rahbarlari  va  ish  boshqaruvchilari 
xususiy  sektor  va  davlat  sektori  o‘rtasida  dialog  yaratish,  hamkorlikni 
yo‘lga qo‘yish maqsadida biznesmenlar va siyosatchilarning davlat oldida 
turgan muammolarni hal etishga qaratilgan seminarlar, konferensiyalarni 
tashkil  etishdi.  Bu  kabi  seminarlar  siyosatchilar  va  biznesmenlar,  hatto 
akademiklarning bir doiraga yig‘ilishiga sababchi bo‘ldi.           
Mana shu vaqtga kelib, Nejat Ejzajibashi, Vehbi Koch kabi Turkiya  
sanoatning ikkita  eng katta vakillari bu kabi dialoglar ko‘lamini yanada 
kengaytirishga qaror qilishdi. 1970 yillar o‘rtalarigacha har yili Kilyosda 
mamlakatning iqtisodiy holatini tahlil qiluvchi konferensiyalarni tashkil-
lashtira  boshladilar.  Yangi  iqtisodiy  va  ijtimoiy  shart-sharoitlar  yuzaga 
keltirgan  muhitda  davlat  sektorida  ham,  xususiy  sektorda  ham  xalqaro 
miqyosda  tadqiqotlar  o‘tkaza  oladigan,  konferensiya  va  seminarlarni 
uyushtira oladigan tashkilotlar va muassasalarga bo‘lgan ehtiyoj yuzaga 
keldi. Kilyos konferensiyalaridan so‘ng, Turkiyaning xorijiy davlatlar bi-
lan,  ayniqsa,  Yevropa  davlatlari  bilan  aloqalari  yana  kuchaya  boshladi. 
Buning  isboti  tarzida  Izmir,  Anqara  va  Istanbul  kabi  asosiy  madaniy 
shaharlarda va biznes markazlarda ketma-ket konferensiyalar, seminarlar 
tashkil  qilina  boshladi.  Bu  konferensiyalar  davomida  og‘zaki  tarjimaga 
bo‘lgan ehtiyoj yuzaga keldi.