O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik universiteti

Sima  Qian
166
  ga  borib  taqaladi.  “
聊斋
liao  zhai
, 
tarixchi
司马迁
Sima  Qian
  taqlid  qilib  o‘z  novellalarida  qat’iy  so‘zlar 
bilan aniq ifoda etgan. Bu axloqiy jumlalar insoniyatning yomon xatti-
harakatlariga olib keladi, ba’zan esa ularni kichkina ba’zan esa katta 
hayvonlarga hatto fillar bilan taqqoslaydi”
167
. 
Quyida  Pu  Songling  novellasidan  “Chanqing  rohibining  ruhi” 
haqida  qisqacha  hikoya  qiladi:  marhum  rohibning  ruhi  minglab 
kilometrlarni  tashlab,  ovda  o‘lgan  merosxo‘r  yosh  bolani  jasadiga 
ko‘chib  o‘tdi.  Keyingi  so‘zda  nima  bo‘lganini  sharhlab,  muallif 
rohibning  mo‘jizaviy  ravishda  qayta  tug‘ilishidan  kitobxoni  hayratda 
qoldirish  emas  balki,  go‘zallik  va  hashamat  hukmron  bo‘lgan  joyda 
o‘zini yoqotmay, odamlardan uzoqlashishga va o‘zining eski rohiblar 
uyiga  qochishga  muvaffaq  bo‘lishi  insollarda  tarbiyaviy  ahamiyatni 
kuchaytirish, o‘zligini unutmaslik g‘oyalarini ilgari surgan”
168
. 
“Tajima orqali  xalqlar bir-birlari bilan muomala qilganlar, olimlar 
bir  birlari  bilan  fikrlashganlar,  adiblar  bir  birlari  bilan  muloqotda 
bo‘lganlar.  Hamma  zamonlarda  xoh  adabiy,  xoh  ilmiy,  xoh  siyosiy 
kitoblar tarjimasi bo‘lsin xalq u yaratgan yoki yaratayotgan madaniyat, 
fan, adabiyot va san’at bundan faqat naf ko‘rgan”
169
. Darhaqiqat bu kabi 
hikoyalar kitobxonda ibratli hamda ezgu ishlarni ko‘paytirishiga xizmat 
 
166
司马迁
 Sima Qian miloddan avalgi II asrda yashab o‘tgan tarixchi.
 
167
 Royallib.ru Пу Сунлин Рассказы Ляо Чжая о  необычайном Василий Михайлович Алексеев и его Ляо 
Чжай
 
168
 Royallib.ru Пу Сунлин Рассказы Ляо Чжая о  необычайном Василий Михайлович Алексеев и его Ляо 
Чжай
 
169
 G‘aybulla Salomov. Tarjima nazariyasi asoslari. –T.: O‘qituvchi 1983, 16-b.
 

---

 
129 
qiladigan  satira  bo‘la  oladi.  Keyinchalik  Pu  Songling  novellalari 
tadqiqotchilarga  shuningdek  XVII  asr  roman  muallifining  noyob 
asarlarini yagona mafkuraviy va badiiy obraz asosida hikoyalar g‘ayri 
oddiy tarzda ifoda etilganligi sifatida talqin qilindi. 
Biz  tarixni  varaqlar  ekanmiz  bevosita  Pu  Songling  XVII  asrdagi 
Xitoy  hayotining  entsiklopedik  yozuvchi  deya  baralla  ayta  olamiz.  U 
nafaqat  ijtimoiy  adolatsizlik  va  odamlarning  azoblari  haqida  gapiradi 
balki,  kundalik  hayotning  tafsilotlarini,  kiyim-kechak  va  oilaviy 
munosabatlarning  ierarxiyasini  aniq  tasvirlagan.  Oddiy  xalqni 
kechirayotgan  qiyinchiliklarga  qaramay,  mardlik,  sezgirlik,  jasorat, 
topqirlik,  halollik,  hayotga  ishonch,  oilaviy  an’ana  va  ijtimoiy  urf-
odatlar kabi axloqiy fazilatlar yo‘qolib ketmasligini va odamlar orasda 
umid uchqunini tarqatishga uringanligi shunday ko‘rinib turadi. 
Pu  Songling  ko‘plab  she’rlar,  qo‘shiqlar,  bir  nechta  pyesalar 
qalamiga  mansub  bo‘lib,  uning  431  (ba’zi  mabalarda  500  dan  ortiq) 
qisqa hikoyani o‘z ichiga olgan “Liao Zhayning g‘ayrioddiy ertaklari” 
to‘plami  yozuvchiga  haqiqiy  shon-sharaf  olib  keldi.  Ushbu  to‘plam 
ro‘yxatlarda,  xususiy  nashrlarda  tarqatildi  va  katta  shuhrat  qozondi. 
Novellalarni  o‘qimishli  odamlar,    hikoyanavislar  o‘qib,  ularni  xalq 
og‘zaki ijodi tilga aylantirdilar. To‘plamning birinchi qo‘lyozma nashri 
聊斋志异
  (Liao  Zhaining  g‘ayrioddiy  ertaklari)  1679  yilga  to‘g‘ri 
keladi. Uning hikoyalari sahnada va rasmlarda aks ettirilgan.