O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti «Pedagogika» fakulteti 5110900-«Pedagogika va psixoogiya»

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI TOSHKENT VILOYATI CHIRCHIQ DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI «Pedagogika» fakulteti 5110900-«Pedagogika va psixoogiya» yo`nalishi 18/4 guruh talabasi Saidvaliyeva Gulruxsora

Mavzu:

Og’ishgan xulq motivatsiyasi

Reja:

Reja:

• . Axloq shaxsning psixologik katyegoriyasi va xususiyati sifatida
• . “Og`ishgan xulq” tushunchasini aniqlash motivatsiyalari
• “Tushunchaning ta'rifi .

Axloq shaxsning psixologik katyegoriyasi va xususiyati sifatida. Ushbu qismning asosiy vazifasi “shaxsning og`ishgan xulqi” tushunchasini ta'riflash hisoblanadi. Tushunchani ta'riflash – uning mazmunini ochish, ya'ni mavjud byelgilar to`plamini ajratish dyemakdir. Ta'rifning birinchi bosqichi tur orqali – tur tushunchalarining qajmi bo`yicha aniqlanayotgan tushunchani birmuncha kyeng yoritishdir. Og`ishgan xulq – bu hammadan avval shaxs axloqining allaqanday shakli, albatta, unga insoniy axloqning barcha xususiyatlari xos, biz ham o`z tahlilimizni aynan shuni ko`rib chiqishdan boshlaymiz. Psixologiyada axloq atamasidan tur va inson faolligi darajasini uning faoliyati, mushoqadasi, tafakkuri, muloqoti kabi ko`rinishlari bilan bir qatorda byelgilash uchun kyeng foydalaniladi. Inson axloqi to`qrisidagi ilmiy tasavvurlar XX asrning boshlarida bixyevioristlar uni psixologik fanning pryedmyeti [1] dyeb e'lon qilgan vaqtdan boshlab, ayniqsa, shiddatli rivojlanish tusini oldi. Dastlab axloq tushunchasi ostida shaxsning istalgan tashqi kuzatiluvchi, “raqbat – ryeaktsiya” sxyemasi bo`yicha ishlaydigan ryeaktsiyasini (harakatlanuvchan, vyegyetativ, nutqiy) tushundilar. Empirik ma'lumotlarning to`planish darajasi bo`yicha inson axloqining tabiati yanada chuqurlashdi. 1931 yilda esa axloqiy psixologiyaning asoschilaridan biri Djon Uotson axloq to`qrisida “tuxumni mahsuldor qilish lahzasida dunyoga kyeluvchi va organizmning rivojlanishi darajasi bo`yicha yanada murakkablashib boruvchi faollikning uzluksiz oqimi” qaqida gapirgan kabi gapirgandi [1, 224-b.]. Axloqning zamonaviy tushunchasi tashqi raqbatga ryeaktsiyalar to`plami doirasidan ancha chyetga chiqadi. Shunday qilib, psixologik luqatda axloq “tirik mavjudotga xos bo`lgan, ularning ichki va tashqi faolligi vositasidagi atrof-muqit bilan o`zaro ta'sirdir” [13, 276-b.]. Odamning tashqi faolligi ostida har qanday tashqi ko`rinish: harakat, faoliyat, muomala, muloqaza, vyegyetativ ryeaktsiyalar tushuniladi. quyidagilar axloqning ichki tarkibi bo`lib hisoblanadi: motivatsiya va maqsad qo`yish, kognitiv ishlov byerish, hissiy ryeaktsiyalar, o`z-o`zini boshqarish jarayonlari [12]. Kyelgusi muqokamalarda axloq tushunchasi ostida biz shaxsning individual xususiyatlari va shaxsning tashqi harakat qamda muomalasi shaklida ifodalanuvchi ichki faolligi bilan oposryedovanno`y muqit bilan o`zaro harakati jarayonini tushunamiz.

• Axloq shaxsning psixologik katyegoriyasi va xususiyati sifatida. Ushbu qismning asosiy vazifasi “shaxsning og`ishgan xulqi” tushunchasini ta'riflash hisoblanadi. Tushunchani ta'riflash – uning mazmunini ochish, ya'ni mavjud byelgilar to`plamini ajratish dyemakdir. Ta'rifning birinchi bosqichi tur orqali – tur tushunchalarining qajmi bo`yicha aniqlanayotgan tushunchani birmuncha kyeng yoritishdir. Og`ishgan xulq – bu hammadan avval shaxs axloqining allaqanday shakli, albatta, unga insoniy axloqning barcha xususiyatlari xos, biz ham o`z tahlilimizni aynan shuni ko`rib chiqishdan boshlaymiz. Psixologiyada axloq atamasidan tur va inson faolligi darajasini uning faoliyati, mushoqadasi, tafakkuri, muloqoti kabi ko`rinishlari bilan bir qatorda byelgilash uchun kyeng foydalaniladi. Inson axloqi to`qrisidagi ilmiy tasavvurlar XX asrning boshlarida bixyevioristlar uni psixologik fanning pryedmyeti [1] dyeb e'lon qilgan vaqtdan boshlab, ayniqsa, shiddatli rivojlanish tusini oldi. Dastlab axloq tushunchasi ostida shaxsning istalgan tashqi kuzatiluvchi, “raqbat – ryeaktsiya” sxyemasi bo`yicha ishlaydigan ryeaktsiyasini (harakatlanuvchan, vyegyetativ, nutqiy) tushundilar. Empirik ma'lumotlarning to`planish darajasi bo`yicha inson axloqining tabiati yanada chuqurlashdi. 1931 yilda esa axloqiy psixologiyaning asoschilaridan biri Djon Uotson axloq to`qrisida “tuxumni mahsuldor qilish lahzasida dunyoga kyeluvchi va organizmning rivojlanishi darajasi bo`yicha yanada murakkablashib boruvchi faollikning uzluksiz oqimi” qaqida gapirgan kabi gapirgandi [1, 224-b.]. Axloqning zamonaviy tushunchasi tashqi raqbatga ryeaktsiyalar to`plami doirasidan ancha chyetga chiqadi. Shunday qilib, psixologik luqatda axloq “tirik mavjudotga xos bo`lgan, ularning ichki va tashqi faolligi vositasidagi atrof-muqit bilan o`zaro ta'sirdir” [13, 276-b.]. Odamning tashqi faolligi ostida har qanday tashqi ko`rinish: harakat, faoliyat, muomala, muloqaza, vyegyetativ ryeaktsiyalar tushuniladi. quyidagilar axloqning ichki tarkibi bo`lib hisoblanadi: motivatsiya va maqsad qo`yish, kognitiv ishlov byerish, hissiy ryeaktsiyalar, o`z-o`zini boshqarish jarayonlari [12]. Kyelgusi muqokamalarda axloq tushunchasi ostida biz shaxsning individual xususiyatlari va shaxsning tashqi harakat qamda muomalasi shaklida ifodalanuvchi ichki faolligi bilan oposryedovanno`y muqit bilan o`zaro harakati jarayonini tushunamiz.