O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

8.2. Kibernetik modellashtirish 
 
Kibernetik  modellashtirish  boshqaruvni  maqbullashtirish  keng 
imkoniyatlarini  ochib  beradi.  Yirik  olimlar  hisobicha,  kibernetik 
yondashuvning  xarakterli  jihati  bo‗lib,  murakkab  obyektlar  asosiy 
parametlarini  o‗rganish  maqsadida  ularni  soddalashtirish  va  shu  asosda
 
ularning chuqur mohiyatini ochish hisoblanadi. 
Modellarni  mukammallashtirish  jarayonini  ularni  muntazam 
to‗ldirish  yoki  ishlab  chiqilishi  jarayoni  sifatida  ko‗rib  chiqish  foydali. 
Odatda, eng oddiy modellardan boshlashadi. 
Hozirgi vaqtda fan va amaliyot xarakteri va mo‗ljallanishi bo‗yicha 
turli  modellashtirish  uslublari  va  shakllariga  ega.  Bu  holda  bizni  faqat 
bevosita  boshqaruvga  xizmat  qiluvchi  modellar  qiziqtiradi.  Murakkab 
tizimlarni boshqarish uchun yangi modellarni ishlab chiqish zarur.  
Bu  sohaga  matematikani  kiritish  katta  ahamiyatga  egaligiga  hech 
shubha  yo‗q.  Matematik  modellashtirish  modellar  aniqligini  oshirishda 
texnik  vositalar  va  zamonaviy  uslublardan  foydalanishga  imkon  beradi. 
Bu  bilan  bir  qatorda,  ijtimoiy  hodisalarning  sifat  tomonlarini  ham 
modellashtirish  kerak.  Ularning  xususiyatlarini  falsafa,  sotsiologiya  va 
umumiy fanlar majmuasi ochib beradi. 
 

---

155 
 
Modellashtirish  uslubi  an‘anaviy  uslublar  va  vositalar  bilan 
o‗rganish mumkin bo‗lmagan murakkab obyektlarda qo‗llaniladi. Model 
faqatgina yangi bilim manbayi sifatida o‗zining yaratilishini oqlaydi. 
Istiqbolli  model  bir  martalik  emas,  ko‗p  martalik  harakatga  ega 
bo‗ladi.  Har  qanday  holatda  boshqaruv  subyekti  istiqbolli  model 
chegaralarida  harakat  qilishi  mumkin.  Bu  unga  istalgan  natijalarni 
ta‘minlaydi. Masalan, iqtisodiy va ijtimoiy mexanizm bo‗yicha me‘yoriy 
hujjatlar bunday istiqbolli model sifatida xizmat qilishi mumkin. 
Hozirgi  vaqtda  ijtimoiy  tizimlarni  boshqarishda  bashorat  qilish 
muhim  o‗rin  egallaydi.  Har  qanday,  hattoki  eng  elementar  qaror  ham 
ma‘lum  bir  oldindan  ko‗rishni  nazarda  tutadi.  Chunki  bu  qarorda 
kelajakdagi  harakat  loyihalashtiriladi.  Global  va  strategik  xarakterdagi 
qarorlarni  tanlash  jamiyatning  mazkur  sohadagi  asosiy  rivojlanish 
yo‗nalishlarini  to‗g‗ri  ko‗ra  bilish  va  ularning  qonuniyatlariga  mos 
harakat qilishini talab qiladi.