O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti


 Yaponiyada boshqaruv tizimining shakllanishi



Download 1,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/158
Sana06.01.2022
Hajmi1,96 Mb.
#320527
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   158
Bog'liq
ijtimoiy menejment

 
3.2. Yaponiyada boshqaruv tizimining shakllanishi 
 
Bugungi 
kunda 
barchamiz 
uchun 
dunyoning 
rivojlangan 
mamlakatlarida  boshqaruvning  tashkil  etilishi  masalalari  juda  katta 
qiziqish uyg‗otishi tabiiy bir hol. Chunki jahon bozorida raqobatbardosh 
va  innovatsion  ahamiyatga  ega  bo‗lgan  sifatli  mahsulot  va  xizmatlarni 
yaratishda  rivojlangan  mamlakatlar  va  ulardagi  kompaniyalarning 
hissasi kattadir. Bunday  mahsulot  va  xizmatlarning  yaratilishi, ularning 
keng  iste‘molchilar  doirasiga  kirib  borishi,  shuningdek,  o‗zining  tezkor 
va  sifatli  qarorlari  bilan  nafaqat  xodimlari,  balki  mijozlari  orasida  ham 
yetakchi mavqe egallab borayotgan xalqaro va global kompaniyalarning 
rivojlanib  borishiga  eng  muhim  va  bebaho  hisoblangan  inson 
kapitalining ishtiroki bilan erishilmoqda.  
Yaponiya  menejmenti  ham,  boshqa  har  qanday  mamlakatdagi  kabi 
o‗zining  tarixiy  xususiyatlari,  madaniyati,  jamiyat  psixologiyasi  va 
boshqa  ko‗plab  o‗ziga  xos  xususiyatlarni  aks  ettiradi.  U  boshqa 
menejment modellari singari mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy hayot tarzi 
bilan bevosita bog‗liq. Shuni ta‘kidlash joizki, boshqaruvning yaponcha 
usullari  yevropacha  va  amerikacha  usullardan  ancha  farqlanadi.  Bunda 
yaponlar  amerikaliklar  va  g‗arbiy  yevropaliklarga  qaraganda,  ancha 
samarali  boshqaruv  modeliga  ega  degan  fikrdan  imkon  qadar  uzoqqa 
turishi  kerak.  Yana  ham  aniqroq  aytadigan  bo‗lsak,  yapon  menejmenti 
bilan  Amerika  va  Yevropa  menejmenti  modellari  o‗rtasidagi  asosiy 
farqning  kuzatilishiga  ularning  madaniyat,  tarix  va  ma‘naviyat 
masalalariga  o‗ziga  xos  yondashuvlarga  ega  ekanliklarining  natijasi 
sifatida qarash mumkin.   


49 
 
Jamoaviylik 
ruhini 
qo‗llab-quvvatlashga 
asoslangan 
yapon 
menejmenti  shaxsga  ta‘sir  etishning  deyarli  barcha  axloqiy-ruhiy 
dastaklaridan  foydalanadi.  Masalan,  biror-bir  shaxsning  o‗zi  faoliyat 
ko‗rsatayotgan  jamoa  oldidagi  qarzdorlik  tuyg‗usi  yapon  mentalitetida 
deyarli uyat (sharm-hayo) tuyg‗usiga aynan o‗xshash tushuncha sifatida 
qabul  qilinadi.  Yaponiya  soliq  tizimining  progressiv-fiskal  mexanizmi 
yaponlarning boylik orttirish nuqtayi nazaridan tabaqalanishini minimal 
darajaga  kelishini  ta‘minlash  bilan  birga,  jamoaviylik  tuyg‗usidan 
maksimal darajada foydalanish imkoniyatini ham yuzaga keltiradi. 
Yaponiyada boshqaruv tizimi shakllanishining
 
asosiy maqsadi ham 
inson  kapitalidan  samarali  foydalanish,  ya‘ni  zamonaviy  boshqaruv  tili 
bilan  aytganda,  inson  resurslarini  motivatsiya  qilish  orqali  kompaniya 
oldiga qo‗yilgan strategik maqsadlarga erishishni ta‘minlashdir. Buning 
uchun inson resurslari menejmenti kompaniyaga xodimlarni tanlab olish 
jarayonidan  boshlab,  ularni  karyera  tizimi  bo‗yicha  rag‗batlantirish 
jarayonigacha  bo‗lgan  barcha  muhim  bosqichlardagi  menejment 
vositalarini safarbar etadi. 
Yaponiya  dunyoning  eng  rivojlangan  mamlakatlaridan  biri  bo‗lish 
bilan  birga  butun  dunyoda  mashhur  yapon  menejment  modelining 
tashabbuskori  sifatida  ham  tanilgandir.  Barchada  yapon  menejmenti 
modeli  qiziqish  uyg‗otish  bilan  birga,  uning  boshqaruv  tizimining 
shakllanishiga  oid  yondashuvlari  yanada  ko‗proq  qiziqish  uyg‗otishi 
tabiiy.  Chunki  ushbu  mamlakat  kompaniyalarida  mehnat  qilayotgan 
xodimlarning  o‗z  ish  vazifalari  va  burchlariga  yuqori  darajada 
mas‘uliyat  bilan  yondashishlari,  yuklatilgan  topshiriqni  o‗z  vaqtida  va 
sifat 
bilan 
bajarishga 
maksimal 
darajada 
intilishlari, 
yapon 
menejmentida  amal  qilayotgan  mashhur  kayzen  strategiyasining 
samarali amalga oshirilishida o‗zlarining munosib hissalarini qo‗shishga 
intilishlari,  eng  asosiysi  ish  jarayonida  ish  etikasiga  yuqori  darajada 
rioya  qilishlari  va  adolatlilik  tamoyilini  o‗zlari  uchun  muhim  deb 


50 
 
bilishlari  kabi  xususiyatlari,  chindan  ham  ushbu  mamlakatdagi  inson 
resurslari boshqarish tajribasiga bo‗lgan qiziqishni oshiradi.  
Bugungi  kunda  zamonaviy  menejmentning  juda  ko‗plab  modellari 
mavjud  bo‗lib,  bular  orasidan  yapon  va  amerika  menejmenti  modellari 
dunyo  miqyosida  keng  tan  olingan  yondashuvlar  hisoblanadi.  Shuni 
alohida  ta‘kidlash  joizki,  XX  asrning  30-yillaridan  boshlab,  ushbu 
mamlakatlarning kompaniyalari boshqaruvchilari o‗rtasida o‗zaro tajriba 
ayirboshlash  jarayoni  amal  qilib,  bu  jarayon  hozirga  qadar  davom  etib 
kelmoqda.  Garchi  XX  asrning  30-60-yillarida  Amerika  menejment 
modeli  yapon  menejmenti  uchun  namuna  bo‗lib  kelgan  bo‗lsa,  70-
yillaridan  tortib  90-yillarining  oxirigacha  buning  aksi  bo‗lib  keldi. 
Hozirgi  kunda  zamonaviy  axborot  kommunikatsiya  tarmoqlari  va 
innovatsion  xizmatlarning  keng  miqyosda  tarqalayotganligi  ikkala 
modelning  o‗zaro  yaqinlashuviga  sabab  bo‗lmoqda.  Lekin  bunday 
yaqinlashuv  kompleks  tarzda  va  jadal  sur‘atlarda  bo‗lmayotganligining 
asosiy sababi barchamizni qiziqtirishi tabiiy.  
Xo‗sh,  boshqaruvning  yaponcha  usuli  Yevropa  va  Amerikaning 
ko‗pchilik  mamlakatlarida  foydalaniladigan  menejment  usullaridan 
nimasi  bilan  farq  qiladi?  Birinchi  navbatda,  o‗zining  yo‗naltirilganligi 
bilan:  Yaponiyada  boshqaruvning  asosiy  predmeti  mehnat  resurslari 
hisoblanadi. Yapon boshqaruvchisining  o‗z oldiga qo‗yadigan maqsadi, 
asosan,  ishchi-xodimlarning  mehnat  unumdorligini  oshirish  hisobiga 
korxona  samaradorligini  oshirishga  erishishdir.  Yevropa  va  Amerika 
menejmentida  esa  asosiy  maqsad,  bundan  farqli  o‗laroq,  daromadni 
maksimallashtirishga,  ya‘ni  eng  kam  kuch  sarflab,  eng  ko‗p  foyda 
olishga qaratiladi. 
Menejment  bo‗yicha  yapon  mutaxassisi  Xidoki  Yosihara  fikricha 
Yaponiya  menejmenti  modeli  quyidagi  o‗ziga  xos  xususiyatlar  bilan 
xarakterlanadi: 
1)  Bandlikning  kafolatchanligi  va  ishonchlilik  holatini  yaratish.  Bu 
kafolatlar  mehnat  resurslarining  barqarorligiga  olib  keladi.  Barqarorlik 


51 
 
boshqaruvchilar va ishchi xodimlar o‗rtasidagi muvozanatni yaxshilaydi. 
Yaponlar  fikricha,  bu  narsa  kompaniya  faoliyatini  yaxshilashga  xizmat 
qiladi.  Bandlik  kafolati  Yaponiyada  umrbod  ishlash  sistemasini 
ta‘minlaydi. 
2) Birdamlik va oqibatlilik. Agar hamma boshqaruvchilar va ishchi- 
xodimlar  korxona  ma‘lumotlaridan  foydalansa,  uning  maqsadini  aniq 
bilsa,  u  holda  korxonada  birdamlik  va  ishlab  chiqarish  samaradorligi 
yuqorilashadi.  Shuning  uchun  ham  yapon  kompaniyalarida  har  bir 
ishchi-xodimga  korxonaning  aniq  maqsadi  tushuntiriladi  va  ularga 
ma‘muriyat tomonidan har xil yordam ko‗rsatiladi. 
3) Axborotga asoslangan boshqaruv. Axborotlarni jamlash va ularni 
sistematik  tarzda  ishlab  chiqarishga  joriy  qilish,  ish  jarayonini,  ishlab 
chiqarish  samaradorligini  oshiradi.  Mustaqillik  tufayli  O‗zbekiston 
tarixida  yangi  davr  boshlandi.  Shuning  uchun  ham  yoshlarimizning 
ma‘lumot  va  kasb-kor  tayyorgarlik  darajasi  XXI  asrga  mos  ravishda 
zamon  bilan  hamnafas  bo‗lishlari  kerak.  Bunda  boshqaruv  sistemasi, 
ayniqsa,  yangi  kirib  kelayotgan  fanlar-menejment,  marketing,  strategik 
menejment, innovatsion menejment va shu kabi boshqa fanlarni chuqur 
o‗rganishlari  kerak.  Masalan,  rivojlangan  mamlakatlarning  boshqaruv 
sistemasini olsak, xorij kompaniyalarida boshqaruvchilar tomonidan har 
oy  oxirida  foyda  va  zararlar,  ishlab  chiqarish hajmi,  sifati  va boshqalar 
hisoblanadi va ko‗rib chiqiladi, yomon natijalar aniqlansa, darhol chora 
ko‗riladi. 
4)  Sifatga  mo‗ljallangan  boshqaruv.  Kompaniya  prezidentlari  va 
yetakchilari, 
ko‗pincha, 
sifat 
nazorati 
haqida 
gapirishadi. 
Boshqaruvchining  mag‗rurligi  uning  sifat  nazoratini  qay  tarzda  amalga 
oshirilgani  bilan  bog‗liq.  Shuning  uchun  ham  yapon  boshqaruvchilari 
sifatni  nazorat  qilishga  katta  e‘tibor  qaratishadi.  Shuni  ta‘kidlash 
kerakki,  ushbu  xususiyat  yapon  menejmentining  eng  muhim  xususiyati 
bo‗lib,  aynan  shu  xususiyatning  amaldagi  ifodasini  yapon 


52 
 
mahsulotlarining  dunyo  miqyosida  eng  sifatli  mahsulotlar  sifatida  nom 
qozonganligida  ko‗rishimiz  mumkin.  Mahsulot  sifatini  yaxshilishda 
zarur  va  muhim  omillardan  biri,  sifat  to‗garaklari  faoliyatidir.  Sifat 
to‗garaklari  ishchilar,  muhandislar  va  xizmatchilardan  tashkil  topgan 
ixtiyoriy  jamoa  yig‗ilmalaridir.  Ularning  soni  va  tarkibi    ishlab 
chiqarishning ehtiyojidan va aniq ish sharoitlaridan kelib chiqadi. 
 
1-jadval 

Download 1,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   158




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish