O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
3.3. Tashkil etish madaniyati konsepsiyasi 
 
Tashkil  etish  madaniyati  konsepsiyasi  1980-yillarning  boshida 
AQShda uchta ilmiy oqim ta‘sirida ishlab chiqilgan: strategik boshqaruv 
sohasidagi tadqiqotlar, tashkil etish, tashkilot xulq-atvorining individual 
tadqiqotlari. 1970-yillar oxirida bu nazariyalar boshi berk ko‗chaga kirib 
qolgan  edi,  lekin  o‗z  mazmunida  tashkil  etish  madaniyati  asoslarini 
to‗pladi. 
Bugungi  kunda  ijtimoiy  tashkilotlardagi  innovatsiyalar,  ularning 
o‗zgarish mexanizmlariga qiziqish ortmoqda. 
Agarda  boshqaruv  tizimini  qayta  qurish  bo‗yicha  chora-tadbirlarni 
amalga  oshirish,  vaqti  kelib,  ular  ma‘lum  sabablar  bilan  orqaga  surilib 
kelayotgan bo‗lsa, inqiroz tashkilot foydasiga ishlashi mumkin. 
Tez-tez  paydo  bo‗ladigan  inqiroz  holatlariga  o‗z  vaqtida  to‗g‗ri 
ta‘sir  etish  uchun  ularni  bilish  muhim.  Ular  quyidagilar  bo‗lishi 
mumkin: 

---

61 
 

 
bozor talablariga javob bermaydigan texnologiyaning qo‗llanishi; 

 
 ishlab  chiqarish  va  inson  resurslarining  yetarli  bo‗lmagan 
konsentratsiyasi; 

 
 ishlab  chiqarish  sur‘atining  tez  o‗sishi  va  boshqaruv  tizimining 
ortda qolishi; 

 
strategik; 

 
kadrlar bilan bog‗liq; 

 
o‗z vakolatlarini amalga oshirish tamoyili bilan bog‗liq; 

 
ma‘muriy. 
Umuman,  jahon  tajribasi  shundan  dalolat  beradiki,  federal  va 
regional  rivojlanish  dasturlarini  mukammallashtirish  -  bu  inqirozni 
yengib,  «o‗quvchi»dan  «o‗qituvchi»ga  aylanishga  imkon  beradigan 
ustuvor  yo‗nalishlar  emas.  Yaponiya  tajribasi  buning  yaqqol  isboti. 
Yaponlar,  odatda,  AQShda  korxonalarni  sotib  olib,  moddiy-texnik 
jihozlarni,  texnologiya,  personalni  o‗zgartirmaydilar,  lekin  personalni 
o‗qitish  va  mehnatga  rag‗batlantirish,  ishni  tashkil  etish  yo‗li  bilan 
boshqaruv 
tizimini 
yangidan 
tashkil 
etadilar. 
Boshqaruv 
va 
tashkilotchilik  madaniyatining  yangi  tamoyillaridan  foydalanib,  aqliy 
faoliyat salohiyatini oshirib, ular qisqa vaqtda mahsulot sifati va mehnat 
unumdorligining yuqori natijalariga erishadilar. 
Boshqaruvda  aql  deganda,  maqsad  sari  boshlovchi  «xulqni 
to‗g‗irlash  yo‗li  bilan  turli,  ayniqsa,  yangi  holatlarga  muvaffaqiyatli 
ta‘sir  ko‗rsatishga  qobiliyatlilik»
 
tushuniladi.  Bunday  qobiliyat  inson 
tomonidan  o‗qish  va  o‗z-o‗zini  tarbiyalash  jarayonida  egallanadi  va 
rivojlanadi.  U  aqliy  qobiliyatlarni  doimo  mukammallashtirishga 
chorlovchi  har  kunlik  amaliyot  natijasida  rivojlanishi  ham  mumkin. 
Aqliy  qobiliyat  va  mutaxassislik  madaniy  qimmatlikka  ega  bo‗lib, 
xizmatlar bozorida yuqori baholanadi. Bunday mulk egalari - menejerlar 
nafaqat  katta  haq  oladilar,  balki  yirik  kapital,  qimmatli  qog‗ozlar, 
jamiyatda yuqori martabaga ega bo‗ladilar. Boshqaruv ilmi jamiyatning 

---

62 
 
muhim  resursi  bo‗lib,  ham  jamiyat,  ham  alohida  shaxsning  umumiy 
madaniyatining bir qismi hisoblanadi. 
Boshqaruvning  aqliy  tizimlarida  aqlni  tashuvchi  shaxslar  tashkil 
etiladi  va  o‗zaro  faoliyat  yuritadi.  Undan  tashqari,  ular  o‗z  aqliy 
imkoniyatlarini  doimo  mukammallashtirib  boradilar.  Shuni  esda  tutish 
kerakki, nafaqat mablag‗lar, qobiliyat, tajriba, tashkilotchilik tuzilmalari, 
balki shaxslar tashkilotchiligi ham amalga oshiriladi. 
Boshqaruv  mutaxassisining  aqliy  madaniyati  degan  tushunchaga 
ham  e‘tibor  berish  lozim.  Hozirgi  vaqtda  aqliy  mulk  rivojlanishini 
himoyalashda  boshqaruvning  ilmiy  salohiyatidan  foydalanish  va 
shakllantirish  muhim  ahamiyat  kasb  etmoqda.  Texnik  va  axborot  bilan 
bir qatorda,  ular jamiyat    aqliy