O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti



Download 1,96 Mb.
Pdf ko'rish
bet97/158
Sana06.01.2022
Hajmi1,96 Mb.
#320527
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   158
Bog'liq
ijtimoiy menejment

 
 
10-BOB. IJTIMOIY MENEJMENTDA TASHKILIY 
MUNOSABATLAR 
 
10.1. Tashkiliy munosabatlarning asosi. 
10.2. Tashkiliy munosabatlarga ta‟sir etuvchi omil. 
 
10.1. Tashkiliy munosabatlarning asosi 
 
Jamiyatda  mavjud  barcha  tashkiliy  munosabatlar  ikki  xil  ma‘no 
kasb  etishi  mumkin.  Birinchisi  –  boshqarish  jarayonida  yuzaga 
keladigan  munosabatlar.  Bular  aniq  maqsad  qo‗yilgach,  unga  erishish 
usullari  aniqlangandan  keyin  ishchilarni  o‗z  joyiga  qo‗yish,  vazifalarni 
belgilash,  huquq  va  majburiyatlarini  aniqlab  berish  kabi  munosabatlar 
ko‗rib  chiqiladi.  Boshqaruv  munosabatlarining  bu  qismi  tashkiliy 
munosabatlarning  asosi  bo‗lib,  boshqaruv  samaradorligini  oshirishga 
xizmat qiladi. 
Tashkiliy  munosabatlarning  ikkinchi  ma‘nosi  -  jamiyat  ijtimoiy 
tizimchalarga  birligi  sifatida  namoyon  bo‗lib,  har  biri  o‗z  ichki 
tuzilmasiga ega. Ma‘lumki, har bir jamiyat tizimchalari, ijtimoiy institut 
tashkiliy  munosabatlar  bilan  bog‗liq  bo‗lib,  boshqaruv  faktorlari  bilan, 
ya‘ni faollik, kuchli faoliyatdagi rejalashtirish, koordinatsiya, korreksiya 
va  nazorat  qilish  bilan  ishtirok  etadi.  Boshqaruv  subyektini 
tashkillashtirish  tashqi  ta‘sir  va  o‗zini-o‗zi  tashkillashtirish  jarayoniga 
bog‗liq.  
Tashkilotning  ikki  formasi  mavjud:  rasmiy  va  norasmiy;  o‗z 
navbatida  tashkilotning  2  turi  ham  farqlanadi.  ―Tashkilot‖  atamasi 
ijtimoiy  birlashuvlarning  shakli  sifatida  qo‗llaniladi.  Inson  tabiatan 
ijtimoiy hodisa bo‗lganligi sababli ham turli jamoa hamda uyushmalarda 
birlashadi. Insonning hamma faoliyati tashkiliy uyushgan holda kechadi, 


186 
 
shuning  uchun  ham  shaxslarning  jamoaviy  faoliyat  ko‗rsatishlari  va 
ularning tashkiliy shakllarda nechog‗li uyushganligini o‗rganish muhim. 
Kundalik amaliyotda tashkilot tushunchasi ko‗p uchrasada, biroq u turli 
ma‘nolarda  ishlatiladi.  Shuning  uchun  ham  ishni  tashkilot  atamasining 
mazmunini  ochib  berishdan  boshlaymiz.  Rus  sotsiologi  A.I.Prigojin 
tashkilot atamasi uch xil ma‘noga ega, deb izoh beradi. 
Tashkilot  -  muayyan  guruh  doirasida  yangi  me‘yorlarni  ishlab 
chiqishni, barqaror aloqalar o‗rnatishni, ijtimoiy guruh a‘zolarining sa‘y-
harakatlarini  muvofiqlashtiruvchi  uyushmadir.  Bu  kabi  faoliyat,  eng 
avvalo, «tashkil qilish» so‗zi bilan ifodalanadi. Boshqacha aytganda, bu 
faoliyat  hamkorlik  kuchi  yordamida  guruhda  o‗zaro  kelishilgan 
harakatlar  uchun  sharoitlar  yaratishga  qaratiladi.  Masalan,  muayyan 
korxona  rahbari  ishlab  chiqarish jarayonini  tashkil qiladi.  Bunda  u qo‗l 
ostidagi  kishilarni  ish  joylariga  shunday  taqsimlashi  lozimki,  buning 
natijasida ma‘lum ishlarning bajarilish tezligi, uzluksizligi, unumdorligi 
ta‘minlanishi  kerak  bo‗ladi.  Bundan  tashqari,  u  o‗zaro  almashinuvni 
ta‘minlashi,    ishlab chiqarishni,  ish kuni  tartibini,  korxona  ishchilari  va 
ta‘minotchilarining  o‗zaro  harakatlari  me‘yorlarini tashkil qilishi kerak. 
Bu faoliyat  ishlab chiqarish jarayonining tashkiloti deb ataladi 
Tashkilot  deganda,  biror-bir  obyektning  belgisi,  uning  tartibga 
solingan strukturaga ega bo‗lish xususiyati nazarda tutiladi. Bu ijtimoiy 
obyektning bir-biri bilan o‗zaro bog‗langan qismlardan tashkil topishini 
va  qandaydir  ichki  tuzilishga  ega  bo‗lishini  bildiradi.  Bu  ma‘noda 
―tashkilot‖  atamasi  tashkil  etilgan  va  tashkil  etilmagan  strukturalarni 
farqlash  uchun  ishlatiladi.  Agar  biror-bir  ijtimoiy  guruh  barqaror 
ijtimoiy  rollarga  (ya‘ni  har  bir  kishi  o‗z  vazifasini  bajarishi)  ega 
kishilarning  xatti-harakatini  tartibga  soladigan  qoida  va  qonunlarga 
hamda  boshqa  guruhlar  bilan  tartibli  aloqalarga  ega  bo‗lsa,  bunday 
guruhni uyushgan guruh deb ataydilar. 
 


187 
 
Tashkilot  deyilganda,  ma‘lum  ijtimoiy  vazifani  bajaradigan,  sun‘iy 
ravishda  tashkil  qilingan ijtimoiy  guruh tushuniladi. Masalan,  maktab  - 
yosh  avlodga  ta‘lim  berish  vazifasini  bajaradigan  muayyan  miqdordagi 
kishilardan iborat ijtimoiy guruhdir. Bu ma‘noda bank – pulni to‗plash, 
taqsimlash va tartibli foydalanish vazifasini bajarishda ishtirok etadigan 
kishilardan iborat bo‗lgan tashkilotdir. 
Yuqorida sanab o‗tilgan tashkilot tushunchasining uch ma‘nosi bir-
biri  bilan  chambarchas  bog‗liq.  Har  qanday  uyushgan  guruh  (bu 
tushunchaning  uchinchi  ma‘nosi),  uni  tashkil  qilish,  ya‘ni  uning  ichki 
strukturasini,  aloqa  tizimlarini,  madaniy  xususiyatlarini  tashkil  qilish 
hamda  ijtimoiy  rollarni  taqsimlash  faoliyati  davomida  vujudga  kelishi 
lozim.  Agar  ushbu  uyushgan  guruh  shakllanadigan  bo‗lsa,  u  holda  biz 
tashkil  qilingan  deb  ataladigan  ichki  sifatga  ega  bo‗lgan  tashkilotni 
nazarda tutamiz. 
Jamiyatda  «tashkilot»  atamasining  yuqorida  ko‗rib  chiqilgan 
ma‘nolari  tashkilot  mohiyatini  tushunishga  va  uning  ilmiy  ta‘rifini 
topishga imkon beradi. 
Fanda  tashkilotning  juda  ko‗p  ta‘riflari  mavjud.  Bu  ta‘riflarda 
tashkilot  ko‗pincha  ratsional  tizim  yoki  maqsadga  erishishga 
yo‗naltirilgan  tizim  sifatida  namoyon  bo‗ladi.  Tashkilotga  quyidagicha 
ta‘rif  berishimiz  mumkin:  tashkilot,  eng  avvalo,  o‗zaro  bog‗langan  va 
o‗ziga xos maqsadlarga erishishga yo‗naltirilgan ijtimoiy guruhdir. Har 
qanday tashkilot a‘zolarining xatti-harakatini ma‘lum ma‘noda umumiy 
natijaga  erishish  uchun  uyg‗unlashtira  olsa,  bunday  tashkilot  maqsadga 
muvofiqli  hisoblanadi.  Masalan,  korxona  ma‘lum  turdagi  mahsulotni  
ishlab chiqarishni yo‗lga qo‗yish uchun, siyosiy partiya siyosiy dasturini 
amalga  oshirish  uchun,  shifoxona  esa  bemorlarni  davolash  uchun 
faoliyat yuritadi. 
Bundan  tashqari,  tashkilotlar  –  yuqori  darajada  rasmiylashgan 
guruhlardir.  Ularning  ichki  strukturasi  shu  ma‘noda  yuqori  darajada 


188 
 
rasmiylashganki,  bunda  tashkilot  doirasidagi  qonun-qoidalar,  ish 
tartiblari  amalda  uning  hamma  a‘zolarining  faoliyatini  qamrab  oladi. 
Ular  aniq  va  ravshan  tuzilgan  va hamma  rollarni  va  rolli  aloqalarni  o‗z 
ichiga oladi. Tashkilot strukturasida u yoki bu mavqelarni bajarayotgan 
individlarning  shaxsiy  sifatlaridan  qat‘i  nazar,  ularga  rolli  harakatlar 
taqdim etiladi. Rahbar, uning o‗rinbosarlari yoki ijro etuvchilar shaxsiy 
sifatlaridan qat‘i nazar xizmat doirasida o‗zaro munosabatlarini belgilab 
beradigan qonun-qoidalarga bo‗ysunib bajaradilar. 
Yuqorida  sanab  o‗tilgan  asosiy  xususiyatlardan  kelib  chiqib, 
tashkilotni  ma‘lum  maqsadlarga  erishishga  yo‗naltirilgan  va  yuqori 
darajada  rasmiylashgan  strukturaga  ega  bo‗lgan  ijtimoiy  guruh  deb 
ta‘riflash mumkin. 
Ijtimoiy tashkilotlarga quyidagi xususiyatlar xos: 
1.  Har  qanday  tashkilot  o‗z  maqsadiga  ega,  chunki  u  aniq 
maqsadlarni amalga oshirish uchun tuziladi va uning faoliyati maqsadga 
erishganlik  darajasi  bilan  baholanadi.  Bunda  tashkilot  kishilar  xatti-
harakatini  tartibga  solish  va  birlashtirish  vazifasini  bajaruvchi  vosita 
ekanligini anglatadi. 
2.  Maqsadga  erishish  uchun  tashkilot  a‘zolari  o‗ziga  xos  rol  va 
status  (mavqe)lar  bo‗yicha  taqsimlanishga  majburdirlar.  Shunga 
muvofiq, ijtimoiy tashkilot o‗zining a‘zolari tomonidan bajarilishi kerak 
bo‗lgan  ijtimoiy  holat  va  rollarning  murakkab,  o‗zaro  bog‗langan 
tizimini  ifodalaydi.  Ijtimoiy  tashkilot  kishiga  taqdim  qilingan  ijtimoiy 
status va ijtimoiy rol doirasida hamda o‗sha ijtimoiy tashkilot doirasida 
qabul  qilingan  me‘yorlar  va  qadriyatlar  chegarasida  o‗z  ehtiyoj  va 
manfaatlarini qondirishga imkon beradi. 
3.  Tashkilot  mehnat  taqsimoti  va  uni  ixtisoslashtirish  asosida 
vujudga  keladi.  Shuning  uchun  ham  ijtimoiy  tashkilotlarda  turli 
gorizontal 
strukturalar 
bo‗ladi. 
Lekin 
tashkilotning 
muhim 
xususiyatlaridan  biri  -  unda  boshqaruvning  vertikal  (iyerarxiyali,  ya‘ni 


189 
 
pillapoya)  shaklda  bo‗lishidir.  Aynan  shu  yerda  boshqaruvchilar  va 
boshqariluvchilar  harakati  yaqqol  ko‗zga  tashlanadi.  Boshqaruvning 
iyerarxiyaga 
(pillapoya 
shaklida) 
asoslanganligi 
maqsadga 
muvofiqlilikni ifoda etadi. 
4.  Boshqaruv  tizimi  tashkilot  faoliyatini  tartibga  solish  va  nazorat 
qilish  uchun  o‗ziga  xos  vositalarga  ega.  Bu  vositalar  orasida 
institutsional  yoki  ichki  tashkiliy  deb  ataladigan  me‘yorlar,  ya‘ni 
ma‘lum  vakolatlarga  ega  bo‗lgan  o‗ziga  xos  institutlarning  faoliyati 
bilan  tuziladigan  me‘yorlar  muhim  rol  o‗ynaydi.  Mazkur  institutlar 
me‘yoriy talablarni hayotga joriy qiladi va o‗ziga xos ta‘siri bilan ularni 
qo‗llab-quvvatlaydi.  Yuqoridavgi  to‗rt  omil  asosida  muayyan  tashkilot 
o‗zaro aloqa harakat va munosabatlarni tartibga soladigan maqsad, aloqa 
va me‘yorlar tizimi sifatida paydo bo‗ladi. 
Tashkilotning o‗ziga xos belgilarini farqlash bilan birga sotsiologlar 
tashkilotlarni  ma‘lum  turlarga  ajratishadi.  Eng  avvalo,  ijtimoiy 
tashkilotlar rasmiy va norasmiy tashkilotlarga bo‗linadi. Bu kabi turlarga 
ajratish  me‘zoni,  ularda  mavjud  bo‗lgan  aloqa,  o‗zaro  harakat  va 
munosabatlarning  rasmiylashganlik  darajasi  hisoblanadi.  Sotsiolog 
A.I.Prigojin  «Rasmiy  tashkilot  -  aloqa,  status  va  rollarni  ijtimoiy 
rasmiylashtirish  asosida  tashkil  qilish  usulidir»,  –  deb  izoh  beradi. 
Rasmiy  tashkilotning  asosida  ixtisoslashtirish  natijasida  paydo 
bo‗ladigan  mehnat taqsimoti  yotadi. Mehnat  taqsimoti  status-mansablar 
tizimi  ko‗rinishida  namoyon  bo‗ladi.  Har  qanday  status  va  mansablar 
ma‘lum vazifalarni bajarishga mo‗ljallanganki, natijada hamma vazifalar 
tashkilot  a‘zolari  o‗rtasida  taqsimlanadi.  Mansab  statuslari  vazifalar 
bo‗yicha  iyerarxiya  (pillapoya)  shaklidagi  struktura  asosida,  turli 
tashkiliy  bo‗limlar  esa  bo‗ysunuvchilar  tamoyili  asosida  yo‗lga 
qo‗yiladi. 
Rasmiy  tashkilotning  faoliyati  rejalashtiradigan  va  me‘yorga 
soladigan  regulyatorlarni,  mansab  xatti-harakatining  me‘yor  va 


190 
 
namunalarini,  faoliyat  dasturlarini,  rag‗batlantirish  tamoyillarini  o‗z 
ichiga oladi. 
Amerikalik  sotsiolog  A.  Etsioni  rasmiy  tashkilotlarni  uch  asosiy: 
majburiy,  erkin  va  utilitar  (manfaatli)  tashkilotlarga  ajratadi.  Erkin 
tashkilotlar  deyilganda,  kishilar  ixtiyoriy  ravishda  a‘zo  bo‗ladigan  va 
a‘zolikdan  ixtiyoriy  ravishda  chiqadigan  tashkilotlar  nazarda  tutiladi. 
Bularga Qizil yarim Oy jamiyati, Yashillar harakati, jamoa tashkilotlari, 
Xotin-qizlar  jamiyati  yaqqol  misol  bo‗la  oladi.  Kishilar  erkin 
tashkilotlarga  bo‗sh  vaqtlarini  unumli  o‗tkazish,  o‗z  dunyoqarashlariga 
yaqin  kishilar  bilan  aloqa  o‗rnatish,  muayyan  ijtimoiy  xizmatlarni 
amalga  oshirish,  ma‘lum  ijtimoiy  muammolarni  hal  qilish  uchun  a‘zo 
bo‗ladilar.  Kishilar  ba‘zan  o‗zlari  istamagan  holda  yoki  majburiy 
ravishda  ba‘zi  tashkilotlarning  a‘zolari  bo‗lib  qoladilar.  Bunday 
tashkilotlar  majburiy  tashkilotlar  deb  ataladi.  Majburiy  tashkilotlarga 
axloq  tuzatish  shifoxonasi,  qamoqxona,  turma,  armiya  va  boshqalar 
misol bo‗ladi. 
Ba‘zan kishilar ma‘lum amaliy sabablar, foyda yoki manfaat tufayli 
tashkilotlarga  qo‗shiladilar.  Bunday  tashkilotlar  utilitar  (manfaatli) 
tashkilotlar  deb  ataladi.  Universitetlar,  korporatsiyalar,  birlashmalar, 
firmalar,  davlat  muassasalari  kishilarning  ma‘lum  manfaatlarini 
qondirish  uchun  tuziladigan  tashkilotlarga  kiradi.  Utilitar  (manfaatli) 
tashkilotlar  erkin  va  majburiy  tashkilotlar  orasida  yotadi.  Masalan,  biz 
biror-bir  tashkilotga  majburiy  ravishda  ishga  qabul  qilinmaymiz,  lekin 
o‗zimizning  turmush  darajamizni  yo‗lga  qo‗yish  uchun  ishlashga 
mas‘ulmiz. 
Har qanday rasmiy tashkilot boshqaruv tizimiga ega. Tashkilotning 
boshqaruv  shakllari:  ozchilik  hokimiyati  -  aligarxiya;  bir  kishi 
hukmronligi  -  avtokratiya;  xalq  hokimiyati  -  demokratiya  singari 
yunonlarning boshqaruv usullaridan kelib chiqib yaratilgan. 
 


191 
 
Bu  tushunchani  sotsiologik  nuqtayi  nazardan  olib  qarasak, 
boshqaruv  -  bu  institut,  ma‘muriyat  korxona  yoki  boshqa  maqsadli 
guruhlar  faoliyatining  yuqori  darajada  aniqlik  va  samarali  ishlashini 
ta‘minlaydigan  tizimdir.  Sotsiologiyada  boshqaruv  tizimining  tasnifini 
baholashda  bir-biriga  zid  bo‗lgan  fikrlar  mavjud.  Nemis  sotsiologi 
M.Veber  boshqaruvning  imkoniyatlarini  juda  yuqori  baholaydi  va  uni 
ideal tip sifatida tahlil qiladi. M.Veberning fikricha, boshqaruvning ideal 
tipi quyidagi xususiyatlarni o‗z ichiga oladi: 
- boshqaruv faoliyati doimo amalga oshiriladi; 
-  boshqaruv  organiga  kiradigan  shaxslar  shaxsan  erkindirlar,  lekin 
ular bajaradigan vazifalari doirasida harakat qiladilar; 
- mansab va statuslarning iyerarxiya asosida taqsimlanishi; 
- har bir mansab va statuslarning vazifalari aniq belgilangan bo‗ladi; 
- kishilar shartnoma asosida ishga olinadilar; 
-  ishchi  va  xodimlarni  tanlash  ularning  ma‘lumotiga  qarab  amalga 
oshiriladi; 
- boshqaruv apparati tomonidan chiqarilayotgan har qanday buyruq, 
qaror, qonun-qoidalar hujjatlashtiriladi va saqlanadi; 
- mansabdor shaxslarning xatti-harakati, faoliyati, ma‘lum vositalar 
orqali nazorat qilinadi; 
- boshqaruv faoliyati o‗ziga xos kasbga aylanadi; 
- mansabdorlarni tayyorlash bo‗yicha ta‘lim tizim mavjud bo‗ladi. 
Boshqaruv  tizimi  to‗g‗risidagi  M.Veber  ta‘limoti  zamonaviy 
sotsiologlar  tomonidan  tanqid  ostiga  olindi,  masalan,  T.Parsons, 
A.Goldner  nuqtayi  nazaricha  hokimiyatning  ikki  tipi  -  iyerarxiyada 
tutgan  mavqe  va  kasbiy  bilim  bir-biriga  qarama-qarshi  keladi. 
Boshqaruvchi hokimiyati buyruqqa asoslanadi, shuning uchun ham unga 
bo‗ysunish ixtiyoriy bo‗lmaydi Mutaxassisga bo‗ysunish uning ijtimoiy 
va  kasbiy  statusini  tan  olish  bilan  bog‗liq.  Bu  ikki  asosiy  hokimiyat 
o‗rtasidagi ziddiyat doimiy nizolar uchun asos bo‗ladi. 


192 
 
Hozirgi  kunda  har  qanday  ijtimoiy  tashkilotda  boshqaruv 
apparatining  bo‗lishi  talab  etiladi.  Agar  ushbu  boshqaruv  tizimi 
bo‗lmaydigan  bo‗lsa,  tashkilot  faoliyatini  yo‗lga  qo‗yish  juda  mushkul 
bo‗ladi.  So‗nggi  yillarda  fan  va  texnikaning  rivojlanishi,  ayniqsa, 
kompyuter  tizimining  keng  joriy  qilinishi natijasida boshqaruv  tizimida 
ma‘lum  sifatiy  o‗zgarishlar  ro‗y  bermoqda.  Bularni  tahlil  qilish  va 
o‗rganish yangi tadqiqot vazifasi hisoblanadi. 
Norasmiy  tashkilotlarga  quyidagi  klubni  misol  qilishimiz  mumkin. 
Moskvadagi  ―Matiz‖  avtomobili  ishqibozlari  klubi  uch  yoshga  to‗ldi. 
―Matiz  klubi‖  qatnashchilarining  uchrashuvi  bo‗lib  o‗tdi.  Mazkur  klub 
norasmiy  tashkilot  bo‗lib,  uning  a‘zolari  o‗zlarining  avtomobil 
borasidagi  hamfikrlar  jamoasining  uch  yilligini  nishonlashdi.  ‖Matiz‖ 
ishqibozlari  hamjamiyati  onlayn  tarzida  ham  muloqotda  bo‗ladilar. 
Dildan  suhbatlashish,  bahslashish,  hazil  qilish,  xullas,  bo‗sh  vaqtlarini 
birga  o‗tkazish  –  bu  chindan  ham  matizchilarga  xos.  Yaroslavskdagi 
qahvaxonalardan birida qariyb 38 kishi yig‗ildi. Ular klub forumlarining 
doimiy qatnashchilari ularning moderatorlaridir. 
Tadbirda  ―UzDaewoo‖  kompaniyasi  vakillari  o‗z  hurmatlarini 
bildirish  va  sovg‗a,  ya‘ni  firma  belgisi  tushirilgan  soatlar,  futbolkalar, 
esdalik buyumlari va boshqa yoqimli mayda-chuydalarni ulashish uchun 
hozir  bo‗ldilar.  Klub  a‘zolari  avtomobil  ishlab  chiqaruvchi  korxona 
vakillari bilan bevosita muloqotda bo‗lish imkoniyatidan foydalandilar. 
Istaklar bildirilib, qiziqtirgan savollar berildi va, albatta, kelgusidagi 
o‗zaro  hamkorlik  doirasi  kelishib  olindi.  Hamjamiyat,  shuningdek, 
avtomobil  ishlab  chiqaruvchisidan  STOda  ta‘mirlash  vaqtida  ba‘zi 
hollarda  paydo  bo‗ladigan  ma‘lum  muammolarni  hal  qilishda  yordam 
berishni  iltimos  qildi.  Hech  bir  mulohaza  e‘tiborsiz  qolmadi,  javob 
tavsiyasi  faqatgina  ushbu  markaning  rasmiy  dilerlarida  ta‘mirdan 
o‗tishdir.  Bir  so‗z  bilan  aytganda,  muloqot  foydali  o‗tdi.  ―UzDaewoo‖ 
―Matiz  klubi‖ning  qatnashchilariga  o‗z  minnatdorchiligini  bildirdi. 


193 
 
―Matiz‖ katta shahar uchun ideal avtomobildir.  O‗zining ixchamligi va 
harakatchanligi  tufayli  unga  hech  qanday  tiqilinchlar  muammo  emas. 
Tor  ko‗chada  hech  bir  qiynalmasdan  avtomobilga  joy  topish  va 
avtomobillar  zich  bo‗lgan  yo‗lda  ham  suvga  tushgan  baliq  singari 
qiynalmay harakatlanish mumkin. 
―Matiz‖ning  original  va  esda  qolarlik  dizayni  jahonning  eng  yirik 
brendlari  bilan  hamkorligi  bois  tanilgan  mashhur  italyan  avtomobil 
atelyesida  ishlab  chiqilgan.  Mashinaning  har  jihatdan  qulay  bo‗lgan 
saloni  motor  bo‗limidan  butunlay  ajralgan  bo‗lib,  shovqindan  xoli,  0,8 
yoki  1  l  hajmli  tejamkor  dvigateli  tufayli  ―Matiz‖  atigi  bir  litr  yoqilg‗i 
bilan 22,2 kmni bosib o‗tishga qodir. 
Bozorda  mavjud  bo‗lgan  obyektiv  muammolarga  qaramasdan, 
2009-yilning 
dastlabki 
oylari 
yakunlariga 
ko‗ra 
―UzDaewoo‖ 
avtomobillari  Rossiyada  eng  ko‗p  sotiladigan  xorijiy  avtomobillari 
markalari  orasida  o‗ninchi  o‗rinni  egalladi.  Mart  oyida  ―Nexia‖  eng 
ommaviy  modellar  orasida  4-o‗rinni,  ―Matiz‖  esa  5-o‗rinni  egalladi. 
Umuman  olganda,  2009-yilning  birinchi  choragida  avtomobillar 
sotilishiga  oid  ma‘lumotlarga  ko‗ra,  ―Matiz‖  Rossiyada  ―A‖  sinfidagi 
eng ommaviy model deb tan olingan. 

Download 1,96 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   93   94   95   96   97   98   99   100   ...   158




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish