O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

 
10.2. Tashkiliy munosabatlarga ta‟sir etuvchi omil 
 
Zamonaviy menejmentda tashkilotlar va tashkiliy munosabatlarning 
ahamiyati ortib borishiga ikki omil ta‘sir ko‗rsatmoqda: 
1.  XX  asr  oxirida  vujudga  kelgan  fan  va  texnika  taraqqiyoti  ulkan 
imkoniyatlarga  ega  bo‗lgan  «EVM»,  «Glavkosmos»,  «Jeneral  motors» 
kabi  gigant  korxonalarning  tashkil  etilishga  sabab  bo‗ldi.  Inson 
tashkilotlar  bilan  butun umri davomida  bog‗liq bo‗lganligi  sababli, ular 
odamlarning turmush darajasini belgilaydi. 
2.  Tashkiliy  munosabatlar  tizimida  ijtimoiy  resurs  ahamiyatining 
oshishi.  XIX  asr  oxiri  XX  asr  boshlaridan  boshlab  ijtimoiy  resurs 

---

194 
 
tashkiliy munosabatlarni boshqarishning asosi sifatida yuzaga chiqdi. 
Hozirgi  zamonda  tashkilot  nafaqat  ma‘lum  bir  vazifani  bajaruvchi 
xo‗jalik  subyekti,  balki  odamlar  va  guruhlarni  o‗zaro  ta‘sir  etish 
muhitiga  aylandi.  Turli  ijtimoiy  guruhlarni  yaxlit  faoliyat  ko‗rsatishini 
ta‘minlash  XX  asrning  eng  katta  muammolaridan  biri  hisoblanadi.  Bu 
muammoni hal etishning rasmiy va norasmiy usullari mavjud. Norasmiy 
usul  ko‗p  hollarda  rasmiy  usuldan  ustunligini  namoyon  qilmoqda. 
Norasmiy  usul  birinchi  bo‗lib  AQSh  korxonalaridan  birida  Meyo 
boshchiligida  o‗tkazilgan  tajribadan  boshlangan.  Bu  tadqiqot  natijasida 
Teylorning  klassik  nazariyasiga  zid  bo‗lgan  ko‗pgina  omillar 
muvaffaqiyatga erishishning asosi qilib belgilandi. 
Insonni  tushunish,  uning  imkoniyatlariga  to‗g‗ri  baho  berish, 
umuman,  inson  omiliga  katta  e‘tibor  berish  menejment  inqilobining 
asosi hisoblanadi. Shuning uchun fanda kuchli ijtimoiy tashkilot (rasmiy 
va norasmiy tuzilma bilan) qurish texnologiyasi ishlab chiqilmoqda. 
Olimlar  fikricha,  eng  maqbul  tashkiliy  tuzulma  tarkibiga  quyidagi 
omillar kiritilishi kerak: 
-  tashkilot  ijtimoiy  maqsadlarini  tatbiq  qilish  texnologiyasi  doimiy 
ravishda yangilanib turishi; 
-  menejerlarni  tashkilotdagi  inson  xulqi  nazariyasi  va  amaliyoti, 
odamlarning  ijod  potensialini  yuzaga  chiqarish  yo‗llari,  o‗z-o‗zini 
boshqarish  va  muomala  madaniyatiga  o‗rgatish.  Nafaqat  menejerlarni 
o‗qitish  texnologiyalarini  ishlab  chiqish,  balki  iqtidorli  odamlarni 
yoshligidan menejerlikka tayyorlash uchun bilimlarning maxsus ijtimoiy 
sohasi vujudga keladi. Menejerlarni tayyorlash turli davlatlarda turlicha 
amalga oshiriladi. Hozirgi paytda boshqaruv mustaqil va eng og‗ir soha 
hisoblanadi.  Zamonaviy  menejerda  ijodkorlik,  strategik  fikr  yuritish, 
ko‗pchilikni  birlashtirish  va  yangiliklarga  intilish  kabi  xususiyatlar 
qadrlanadi.  
 

---

195 
 
Rivojlanayotgan  kuchli  raqobat  muhitida  samarali  faoliyat  olib 
boruvchi  korxonalarni  loyihalashtirish  texnologiyalari  va  prinsiplari 
menejerlar tomonidan ishlab chiqiladi. 
Bu quyidagilarni o‗z ichiga oladi: 
a) korxona strategiyasini ishlab chiqish texnologiyasi; 
b) ijtimoiy maqsadlarni yuzaga chiqarish va amalga oshirish. 
Tashkiliy strategiya muammolarni ma‘muriy usul bilan emas, balki 
o‗z  ichki  imkoniyatlaridan  foydalangan  holda  hal  qilishga  qaratilgan 
bo‗lishi kerak. Har bir yirik tashkilotda ijtimoiy muammolarni hal qilish, 
ichki nizolarni bartaraf qilish va personalni samarali boshqarish maxsus 
bo‗limlari tashkil etilgan. Bundan tashqari, bu muammolarni hal etishda 
maxsus ilmiy-tadqiqot institutlari maslahatlaridan ham foydalaniladi.